چشمه خورشید نسخه متنی

كتابى شگفت

نهج البلاغه نازله ى روح اميرمومنان على بن ابى طالب "ع" و چون خود ان حضرت شگفت و شگفت آور است و همان گونه كه مولاى موحدان، آدميان را شيفته و واله خود مي سازد، نهج البلاغه نيز با روى آورندگان به خود چنين مى كند.

نهج البلاغه از وجوه مختلف شگفت و بى نظير و در والاترين مرتبه است: الفاظ و جملات، بافت و هندسه ى كلام، قوت و استحكام، آهنگ و موسيقى كلام، لطافت و سحربيان و معانى و تاثير بر جان. استاد شهيد، مرتضى مطهرى در اين باره مى نويسد:''از امتيازات برجسته ى سخنان اميرالمومنين كه به نام نهج البلاغه امروز در دست ما است، اين است كه به زمينه اى خاص نيست. على "ع" به تعبير خودش تنها در يك ميدان اسب نتاخته است در ميدانهاى گوناگون كه احيانا بعضى با بعضى متضاد است تكاور بيان را به جولان آورده است. نهج البلاغه شاهكار است، اما نه تنها در يك زمينه،
مثلا: موعظه، يا حماسه، يا فرضا عشق و غزل، يا مدح و هجا و غيره، بلكه در زمينه هاى گوناگون.

اينكه سخن شاهكار باشد ولى در يك زمينه البته زياد نيست و انگشت شمار است، ولى به هر حال هست. اينكه در زمينه هاى گوناگون باشد ولى در حد معمولى نه شاهكار، فراوان است، ولى اينكه سخنى شاهكار باشد و در عين حال محدود بهزمينه اى خاص نباشد، از مختصات نهج البلاغه است. بگذريم از قرآن كريم كه داستانى ديگر است، كلام شاهكار را مى توان پيدا كرد كه به اندازه ى نهج البلاغه متنوع باشد؟

سخن نماينده ى روح است. سخن هر كس به همان دنيايى تعلق دارد كه روح گوينده اش به آنجا تعلق دارد. طبعا سخنى كه به چندين دنيا تعلق دارد نشانه ى روحيه اى است كه در انحصار يك دنياى بخصوص نيست. و چون روح على "ع" محدود به دنيايى خاص نيست، در همه ى دنياها و جهانها حضور دارد و به اصطلاح عرفا، انسان كامل'' و ''كون جامع''. ''جامع همه ى حضرات'' و دارنده ى همه ى مراتب است، سخنش نيز به دنيايى خاص محدود نيست. از امتيازات سخن على اين است كه به اصطلاح شايع عصر ما چند بعدى است، نه يك بعدى.

خاصيت همه جانبه بودن سخن على و روخح على مطلبى نيست كه تازه كشف شده باشد، مطلبى است كه حداقل از هزار سال پيش اعجابها را برمى انگيخته است. سيد رضى كه به هزار سال پيش تعلق دارد، متوجه اين نكته و شيفته ى آن است، مى گويد: ''از عجايب على "ع" كه منحصر به خود او است و احدى با او در اين جهت شريك نيست، اين است كه وقتى انسان در آن گونه سخنانش كه در زهد و موعظه و تنبه است تامل مى كند و موقتا از ياد مى برد كه گوينده ى اين سخن، خود، شخصيت اجتماعى عظيمى داشته و فرمانش همه جا نافذ و مالك الرقاب عصر خويش بوده است ، شك نمى كند كه اين سخن از آن كسى است كه جز زهد و كناره گيرى چيزى را نمى شناسد و كارى جز عبادت و ذكر ندارد، گوشه ى خانه يا دامنه ى كوهى را براى انزوا اختيار كرده، جز صداى خود چيزى نمى شود و جز شخص خود كسى را نمى بيند و از اجتماع و هياهوى ن بى خبر است. كسى باور نمى كند كه سخنانى كه در زهد و تنبه و موعظه تا اين حد موج دارد و اوج گرفته است، از آن كسى است كه در ميدان جنگ تا قلب لشكر فرومى رود، شمشيرش در اهتزاز است و آماده ى ربودن سردشمن است، دليران را به خاك مى افكند و
از دم تيغش خون مى چكد و در همين حال اين شخص زاهدترين زهاد و عابدترين عباد است.'' [ مقدمه نهج البلاغه، صص 36 -35. ]