چشمه خورشید نسخه متنی

امام "ع" در اينجا ناچيزى و اندكى دنيا را همانند مختصر آبى كه در ته ظرف باقى مانده
باشد يا جرعه اى كه تشنگان در وقت كم آبى ميان خود تقسيم كنند- كه كسى بدان سيراب نشود و تشنگى او برطرف نگردد- تشبيه كرده است. امام "ع" اين امر را به 'مقله' تشبيه كرده است و 'مقله' ريگ يا سنگى است كه وقت كم آبى كه جز اندكى آب ندارند، آن را در ظرف آبى نهند و بر آن آب ريزند تا اندازه ى نوشيدن آب براى هر كس مشخص گردد و كسى بيش از آن مقدار آب كه سنگ را پوشانده آب ننوشد. [ على بن ناصر السرخسى، اعلام نهج البلاغه، ضبط و نصه و حقق متنه عزيزالله العطاردى، الطبعه الاولى، موسسه الطباعه و النشر الثقافه و الارشاد الاسلامى، نشر عطارد، 1415 ق. ص 73. ] وجه شبه در اين تشبيه زيبا و شگفت امام "ع" اين است كه اگر تشنه اى ته مانده ى ظرف آب را بياشامد سيراب نمى شود و تشنگى او برطرف نمى گردد، يعنى همان طور كه تشنه با مختصر آب 'مقله' سيراب نمى شود و تشنگى اش برطرف نمى گردد ، طالب دنيا و تشنه ى لذتهاى آن نيز اگر باقيمانده ى عمر خود را به چشيدن لذتهاى آن و بهره گرفتن از خوشيهاى آن بگذراند، تشنگى اش برطرف نمى شود و دردش درمان نمى گردد. پس سزاوار آن است كه از دنياطلبى و شهوت جويى در دنيا دست كشد. [ شرح نهج البلاغه ابن ميثم، ج 2، ص 140. ]

8. اميرمومنان "ع" در ضمن خطبه اى در سرزنش ياران خود و توبيخ آنان كه به يارى حق برنمى خيزند و از برابر دشمن مى گريزند، فرموده است:'كلما اطل عليكم منسر من مناسر اهل الشام اغلق كل رجل منكم بابه و انجحر انجحار الضبه فى حجرها و الضبع فى وجارها.' [ نهج البلاغه، كلام 69. ]

هرگاه دسته اى از سپاهيان شام عنان گشايد و بر سرتان آيد به خانه مى رويد و در به روى خود مى بنديد و چون سوسمار در سوراخ مى خزيد و يا چون كفتار در لانه مى آرميد.

امام "ع" در اين بيان ترس و هراس فراريان ازدفاع و جهاد را به خزيدن سوسمار در سوراخ و اراميدن كفتار در لانه تشبيه كرده است كه به هنگام ديدن شكارچى يا آنچه موب ترس و هراس آنها مى شود، فرار را بر قرار ترجيح مى دهند و در سوراخ و لانه خويش مى خزند. [ شرح نهج البلاغه ابن ميثم، ج 2، ص 189. ]

9. اميرمومنان "ع" در ضمن خطبه اى چون از آينده خبر مى دهد و از تباهى مردم آن دوران و فتنه هاى آن زمان و پشت كردن ايشان به دين و ايمان سخن مى راند، [ شرح نهج البلاغه ابن ميثم، ج 20 و 3. ]

چنين مى فرمايد:'ايها لناس، سياتى عليكم زمان يكفا فيه الاسلام كما يكفا الاناء بما فيه.' [ نهج البلاغه خطبه ى 103. ]

اى مردم! بزودى بر شما روزگارى خواهد آمد كه اسلام را از حقيقت آن بپردازند،همچون ظرفى كه واژگونش كنند و آن را از آنچه در درون دارد تهى سازند.

امام "ع" دگرگونى زمانه را به واژگونى ظرف با تمام محتوايش تشبيه كرده است و وجه شبه در اين بيان ان است كه همان طور كه ظرف پس از واژگونى، فايده ى خود را از دست مى دهد، اسلام هم پس از آنكه مردم عمل به آن را ترك مى كنند از انتفاع خارج مى شود و اين بيان از نيكوترين تشبيهات است، كه زمان براى اسلام مانند ظرف براى آب است. [ شرح نهج البلاغه ابن ميثم، ج 20 و 3. ]