چشمه خورشید نسخه متنی

امام "ع" در اينجا دو استعاره به كار برده است، يكى سرازير شدن سيل فضايل و معارف دامنه ى كوه وجود خود كه سيل از دامنه ى كوهها و جايگاههاى بلند جارى مى شود [ در آمدى بر صنايع ادبى در كلام امام على "ع"، ص 23. ] و ديگر دست نيافتن پرندگان تيز پرواز به قله ى شامخ وجود او و اين استعاره اى مليح است. [ معارج نهج البلاغه، ص 81. ]
5. اميرمومنان "ع" درباره ى حوادث پس از پيامبر "ص" و صبر پيشه كردن خود فرموده است:'وطقفت ارتئى بين ان اصول بيد جذاء، او اصبر على طخيه عمياء.' [ نهج البلاغه، خطبه ى 3. ]

پس از آن كه ميان دو كار بسى انديشيدم كه با دست بريده "و ياران دست بسته" براى مطالبه ى حق حمله آرم، يا بر آن تاريكى كورى افزا شكيبايى ورزم.

امام "ع" در اينجا صفت 'جذا' را كه به معناى بريده يا شكسته است براى بيان بى ياورى خود استعاره آورده است و وجه شبه در اين استعاره اين است كه دست بريده يا دست شكسته قدرت گرفتن و تسلط بر چيزى ندارند و ياورى نداشتن به منزله ى دست بريده يا شكسته است و اين استعاره اى استبس نيكو و زيبا. [ شرح نهج البلاغه ابن ميثم، ج 1، ص 255. ]

6. اميرمومنان "ع" در رد پيشنهاد فتنه گرانه ى 'ابوسفيان' براى بيعت با آن حضرت "پس از رحلت پيامبر "ص" و ماجراى سقيفه" و كشاندن جامعه به درگيرى و تباهى، فرمود:'ايها الناس، شقوا امواج الفتن بسفن النجاه.' [ نهج البلاغه، خطبه ى 5. ]

مردم! از گردابهاى بلا با كشتى هاى نجات برون شويد.

امام "ع" در اين سخن فتنه را به درياى خروشان تشبيه كرده و از اين رو لفظ امواج را براى آن استعاره آورده است و اين بيان را به عنوان كنايه از به پاخاستن فتنه گفته است و وجه شبه روشن است، زيرا همان طور كه دريا به هنگا خروش فروروندگان در خود را غرقى مى سازد، امواج فتنه هاى نيز به هنگام هجوم روندگان در خود را به كام هلاكت فرومى كشد. وكشتى نجات نيز استعاره اى است براى هر وسيله ى نجاتبخش از هجوم فتنه ها. [ شرح نهج البلاغه ابن ميثم، ج 1، ص 277. ]

به تعبير 'ابن ابى الحديد معتزلى' اين سخن امام "ع" از نيكوترين و بهترين استعاره هاست. [ شرح ابن ابى الحديد، ج 1، ص 215. ]

7. اميرمومنان "ع" در سخنى درباره ى آنان كه شيطان راملاك امر خود مى گيرند، فرموده است:
'و اتخذهم له اشراكا.' [ نهج البلاغه، خطبه ى 7. ]

شيطان از آنان دامها بافت.

امام "ع" در اين بيان واژه ى 'اشراك'- جمع 'شرك' يعنى دام صيد- را براى پيروان شيطان استعاره آورده است و اين استعاره اى بس نيكو و زيباست، زيرا فايده ى دام شكارى است كه شكارچى قصد شكار آن را كرده است و گروهى كه امام "ع" نكوهششان مى كند، چون خود را تحت تسلط شيطان قرار داده اند و شيطان در انديشه ى آنان نفوذ كرده و در ايشان تصرف نموده است و آنان به فرمانهاى او عمل مى كنند، وسيله اى شده اند در خدمت شيطان تا توسط آنان ديگر مردمان را به مخالفت حق و مقابله با امام وقت و خليفه ى خداوند در زمين وادارد. پس آنان به دامى شباهت دارند كه شيطان به وسيله ى اموال و زبان ايشان مردم را فريب مى دهد و به باطل مى كشاند. [ شرح نهج البلاغه ابن ميثم، ج 1، ص 282. ]

8. امام "ع" در ادامه ى همين بيان فرموده است:'فباض و فرخ فى صدورهم و دب و درج فى حجورهم.' [ نهج البلاغه، خطبه ى 7. ]

شيطان در سينه هايشان جاى گرفت و در كنارشان پرورش يافت.