چشمه خورشید نسخه متنی

كنايه

'كنايه' در لغت به معنى ترك تصريح و پوشيده سخن گفتن است چنانكه معنى آن صريح نباشد، [ فرهنگ معين، ج 3، ص 3083. ] و در اصطلاح علم بيان اين است كه چيزى را با لفظى غير صريح و مبهم بيان كنند، [ كتاب الصناعين، ص 368. ] يعنى لفظى را استعمال كنند و به جاى معنى اصلى يكى از لوازم آن معنى را اراده كند، [ فرهنگ معين، ج 3، ص 3083. ] و به عبارتى ذكر ملزوم و اراده ى لازم، يا ذكر لازم و اراده ى ملزوم كنند، مانند 'طويل النجاد' كه در اصل بهمعنى كسى است كه حمايل و بند شمشيرش بلند است، اما آن را كنايه گرفته اند از بلندى قد و قامت و از اين لفظ طول قامت را كه لازم معنى اصلى يعنى بلندى حمايل و بند شمشير است اراده كرده اند، [ لسان العرب، ج 14، ص 49، در آمدى بر صنايع ادبى در كلام امام على "ع"، ص 53. ] و گفته اند كه كنايه "نيكو" از هر تصريحى رساتر و شيواتر است. [ عبدالقاهر الجرجانى، دلائل الاعجاز، قراه و علق عليه محمود محمد شاكر، الطبعه الثانيه، مكتبه الخانجى، القاهره، 1410 ق. ص 71. ]