اسوه های قرآنی و شیوه های تبلیغی آنان نسخه متنی

امير مؤمنان(ع) در عظمت مقام رسول‏خدا(ص) به عنوان مقتداى مطلق بشريت، سخنان رسايى دارد:

و لقد كانَ فى‏ رسولِ الله كافٍ لكَ فِى الاسْوَةِ؛(15)

و به راستى در رسول‏خدا براى تو سرمشق كافى وجود دارد.

فتأسَّ بنبيّك الاطيبِ الاطهرِ - صلى‏الله‏عليه‏وآله - فإنَّ فيه اسوةً لمن تأسَّى؛(16)

پس به پيامبر پاك و خوش‏مرام اقتدا كن، چرا كه در او سرمشقى است براى هركس كه اهل اقتدا باشد.

فتأسَّى متأسٍّ بنبيهِ و اقتصَّ اثَره و وَلجَ مَوْلجَهُ، وإلّا فَلا يأمنِ الهلكةَ؛(17)

پس بايد پيروان از پيامبر تبعيت كنند و در پى او ره سپرند و هر جا داخل شد داخل شوند، و گرنه از نابودى
در امان نخواهند بود.

روشن است كه از ديدگاه اميرمؤمنان، ضمن آن كه رسول‏خدا اسوه تمام عيار و همه جانبه است، هيچ انسانى
نيز از پيروى او بى نياز نيست و حتى در صورت نافرمانى در معرض هلاكت خواهد بود. اما آنگاه كه از
رسولان ديگر چون موسى، عيسى و داود سخن مى‏گويد، بر اسوه بودن آنان در زمينه‏هايى خاص و محدود
اشعاردارد.

2 . اسوه‏هاى يك يا چند جانبه

ساير شخصيت‏هاى قرآن، با توجه به صفات برجسته و بارزشان در يك يا چند موضوع، اسوه انسان‏ها معرفى
شده‏اند. به عبارت ديگر، قرآن براى پيروى هر يك از چهره‏هاى نمادين و الگوهاى خود شرطها و قيودى را
تعيين فرموده و حتى در برخى زمينه‏ها از پيروى اسوه‏اى خاص نهى كرده است؛ به عنوان نمونه، با آن كه
ابراهيم و پيروانش در قرآن همانند رسول‏خدا(ص) به منزله اسوه معرفى شده‏اند، اما در عين حال مقام
الگويى ايشان به برائت و كفرستيزى آنان معطوف گشته است، ضمن آن كه در همان آيات به موارد استثناى
پيروى از ابراهيم تصريح شده است:

قطعاً براى شما در پيروى از ابراهيم و كسانى كه با اويند سرمشقى نيكوست؛ آن‏گاه كه به قوم خود گفتند:

ما از شما و آنچه به جز خدا مى‏پرستيد بيزاريم. به شما كفر مى‏ورزيم و ميان ما و شما دشمنى و كينه
هميشگى پديدار شده تا وقتى كه فقط به خدا ايمان آوريد.

جز سخن ابراهيم كه به ناپدرى خود گفت: حتماً براى تو آمرزش خواهم خواست، باآن‏كه دربرابر خدا
اختيارى براى تو ندارم....(18)

تفسير پيام قرآن درباره آيه فوق چنين نظر مى‏دهد:

دقت در آيه نشان مى‏دهد كه اقتدا و تأسى در اين‏جا تنها در يك بعد خاص است و آن مسأله برائت از
مشركان است؛ زيرا گروهى از تازه مسلمانان عصر پيامبر(ص) حاضر نبودند به اين آسانى ازدوستان و بستگان
مشرك خود دست بردارند. قرآن مى‏گويد شما از ابراهيم و پيروانش سرمشق بگيريد كه وقتى توحيد را
پذيرفتند، اعلام بيزارى از مشركان نمودند.(19)