راه اعتدال - تعلیم و تربیت در اسلام نسخه متنی

و يا مي خواهد افرادي را تربيت بكند ، واقعا بايد به مسئله نيايش ، دعا و عبادت اهميت بدهد . و اصلا مسئله عبادت قطع نظر از اينكه پرورش يك حس اصيل است ، تأثير زيادي در ساير نواحي انسان دارد .

اينست كه بزرگان هميشه توصيه مي كنند : " هر مقدار كار زياد داري ، در شبانه روز يك ساعت را براي خودت بگذار " . ممكن است شما بگوييد من هيچ ساعتم براي خودم نيست ، تمام اوقاتم براي خدمت به مردم است .

نه ، اگر تمام ساعات انسان هم وقف خدمت به خلق خدا باشد ، در عين حال انسان بي نياز از اينكه يك ساعت را براي خودش بگذارد نيست . اين يك ساعت با اينكه براي خود است ، ضرورت دارد و لازم است ،و آن ساعتهايي كه براي غير خود است ، با اينكه مفيد و لازم است ، جاي آن را پر نمي كند . حالا يك ساعت كه مي گويند حداقل است ، يك ساعت يا بيشتر در شبانه روز را انسان واقعا براي خودش بگذارد ، يعني در آن لحظات برگردد به خودش ، خودش را هر چه هست از خارج ببرد ، به درون خودش و به خداي خودش باز گردد و در آن حال فقط و فقط او باشد و خداي خودش و راز و نياز كردن و مناجات با خداي خودش و استغفار كردن . خود استغفار يعني محاسبة النفس كردن ، حساب كشيدن از خود . حساب بكنددر ظرف اين بيست و چهار ساعت من چه كردم ؟ فورا براي او روشن مي شود كه فلان كارم خوب بود ، شكر مي كند خدا را ، فلان كار را خوب بود نمي كردم ، تصميم مي گيرد ديگر نكند و استغفار مي كند . و قرآن به مسئله استغفار چقدر توجه دارد ! جمله اي درباره اصحاب پيغمبر نقل كرده اند كه : رهبان الليل و اسد النهار يعني راهبان شب و شيران روز . قرآن مي گويد : الصابرين و الصادقين و القانتين و المنفقين و المستغفرين بالاسحار ( 1 ) ببينيد قرآن چگونه همه جوانب را بيان مي كند ؟ ! نه مثل يك درويش افراطي فقط و فقط صحبت از استغفار و نيايش مي كند .

الصابرين . قرآن هر جا كه مي گويد " صابرين " در مورد پيكارها مي گويد . در واقع " صابرين " يعني خودداران در پيكارها . والصادقين راستان و راستگويان كه از راستي يك ذره منحرف نمي شوند . والقانتين آنهايي كه در پيشگاه پروردگار در كمال خضوع قنوت مي كنند، خاضعند و خضوع قلب دارند ( و يا ممكن است مقصود از " قانتين " با توجه به معني آن در يك آيه ديگر : قوموا لله قانتين ( 2 ) اين باشد كه در آن حال جز با خدا با كس ديگر سخن نمي گويند و رابطه شان را با غير خداوند قطع مي كنند ) والمنفقين از آنچه دارند به ديگران مي بخشند . والمستغفرين بالاسحار آنان كه سحرگاهان به استغفار خدا مي پردازند . اين هم هميشه بايد در كنارش باشد .

راه اعتدال

ما يك مردم مفرط يا مفرطي هستيم ، يعني به هر دنده كه افتاديم ، ديگر همه چيز را فراموش مي كنيم . آيات كريمه آخر سوره " انا فتحنا " مي فرمايد : محمد رسول الله والذين معه اشداء علي الكفار رحماء بينهم تراهم ركعا سجدا يبتغون فضلا من الله و رضوانا سيماهم

1. سوره آل عمران ، آيه . 17 .

2. سوره بقره ، آيه . 238 .