لطفا منتظر باشید ...
ج . الهام وجدان
نظريه ديگر متعلق به كانت است . او معتقد است كه فعل اخلاقي آن فعلي است كه مطلق باشد ، يعني انسان آن را انجام بدهد نه براي غرضي بلكه فقط به خاطر خود آن كار و به حكم يك تكليف كه او معتقد است از وجدان سرچشمه مي گيرد . وجدان انسان يك سلسله تكاليف بر عهده او مي گذارد ، و هر كاري كه انسان انجام دهد نه براي هدف و مقصودي بلكه فقط براي اينكه تكليفي را انجام داده باشد ، فعل اخلاقي است . حالت انسان در اينجا درست حالت فردي در مقابل فرد ديگر است كه فقط آماده انجام تكاليفي است كه از ناحيه او گفته شود و كاري به اين ندارد كه او چه دستور مي دهد ، هر چه باشد انجام مي دهد . او معتقد است كه هر فعلي كه از الهام وجدان سرچشمه گيرد فعل اخلاقي است ، و هر فعلي كه چيز ديگري در آن دخالت داشته باشد - شرط يا قيد و خصوصيتي كه آن را مشروط كند - آن را ديگر نمي توان فعل اخلاقي ناميد . اين هم يك فرضيه است .د . دگر دوستي اكتسابي
نظر ديگري كه نزديك به نظر اول است مي گويد معيار فعل اخلاقي " دگر دوستي " است ولي با اين فرض كه دوستي اكتسابي باشد نه طبيعي . بنابراين ما دو نوع دگر دوستي داريم : . 1 دگر دوستي طبيعي ، مثل محبت مادرانه و تعصبهاي قومي و فاميلي . .2 دگر دوستي اكتسابي ، يعني انسان به حكم طبيعت چنين حالتي ندارد بلكه آن را كسب مي كند . اگر كسي انساندوست شد آن طور كه يك مادر فرزند خود را دوست دارد ، اين حالت ، اكتسابي و يك كمال ثانوي در اوست . اين هم يك نظريه .ه . رضاي خدا
در اينجا ، نظريه ديگري هست و آن اينكه اساسا اخلاق را بر گردانيم به اخلاق مذهبي و بگوئيم اينها همه فلسفي و علمي است ، يعني كساني كه اين حرفها را زده اند خواسته اند براي اخلاق معياري منهاي ايمان مذهبي به دست دهند ، فعل اخلاقي آن فعلي استكه هدف و انگيزه اش رضاي حق باشد . البته در اين مكتب هم مسئله " خود " نفي مي شود ، يعني هدف ، منفعت رساندن به خود و يا دفع ضرر از خود نمي باشد ، ولي هدف نهايي ايصال نفع به غير هم نيست بلكه رضاي حق است ، و در ايصال نفع به غير نيز از آن جهت مي كوشد كه رضاي حق را در آن مي داند . انما نطعمكم لوجه الله ، لا نريد منكم جزاء و لا شكورا ( 1 ) . مي توان گفت در تمام اين نظريه ها يك مطلب مورد اتفاق همه است ،و آن اينكه اخلاق بالاخره خروج از حوزه خودي فردي است ، يعني هر كاري كه به منظور ايصال نفعي به خود و يا دفع ضرري از خود باشد مسلم اخلاقي نيست ، بحث در مورد افعالي1. سوره دهر ، آيه . 9 [ شما را براي خدا اطعام مي كنيم ، پاداش و شكري از شما نمي خواهيم ] .
