عادت به تفكر
بنابراين يكي از عوامل اصلاح و تربيت نفس در تعليمات اسلامي ، عادت كردن به تفكر است . تفكر بايد براي انسان عادت بشود . عادت كردن به تفكر ، يعني درباره هر كاري كه انسان مي خواهد تصميم بگيرد ، عادت داشته باشد كه قبلا كاملا روي آن كار فكر بكند ،و اين از نظر اخلاقي همان طور كه عرض كردم نظير محاسبة النفس است . و غير از اين كه در هر كاري انسان بايد قبلا فكر كند ، مي گويند كه در هر شبانه روز و لو چند دقيقه هم شده است ، انسان بايد به خودش مجال بدهد كه درباره خودش فكر بكند و درباره كارهايي كه بايد در مورد آنها تصميم بگيرد ، بينديشد .در زمينه تفكر هم كه خيلي داريم . در حديث درباره ابوذر دارد كه : كان اكثر عبادش ابي ذر التفكر ( 1 ) . " بيشترين عبادت ابوذر فكر كردن بودن " . فكر كردن است كه به انسان روشنائي مي دهد ، و عبادت بي تفكر ، ممكن است به صورت يك كار لغو و بيهوده درآيد .معاشرت با صالحان
يكي ديگر از عواملي كه براي اصلاح و تربيت به آن توجه شده است ، معاشرت با صالحان و نيكان است . ما در متون اسلامي بابي داريم تحت عنوان " مجالست و تأثير مجالست ، هم در جهت مثبت و هم در جهت منفي " كه1. بحار . 323 / 71 .