لطفا منتظر باشید ...
2. تحريك عواطف
خداوند متعال از اين شيوه براى تربيت انسان ها استفاده مىكند بطور مثال براى دور نمودن مردم از غيبت كردن، آن را به خوردن گوشت برادر مرده تشبيه مىكند كه با توجه به نفرت انسان از مرده خوارى عواطف و احساسات را برمى انگيزد:
(ايحبّ احدكم ان ياءكل لحم اخيه ميتاً)(364)
حضرت ابراهيم عليه السلام عموى خود آزر را با لفظ «يا اَبَت» «اى پدرم»، خطاب مىفرمود، تا شايد از اين راه دلش نرم شده، عاطفه اش برانگيخته و به راه راست هدايت شود(365).
بخاطر حفظ عواطف و احساسات مردم در سوره حجرات به ما سفارش شده كه از يكديگر به زشتى ياد نكنيد. اسلام به ما سفارش كرده است كه حتى كودكان را با نام خوب و كنيه صدا بزنيد، اگر كودكى در جايى نشست او را بلند نكنيد. اگر سخنى گفت گوش دهيد، اگر به او قولى داديد عمل كنيد. در سلام كردن ميان فقير و ثروتمند فرقى نگذاريد. در ميهمانى ها هم فقيران را دعوت كنيد وهم ثروتمندان را. در امر به معروف و نهى از منكر، كلام نرم بكار ببريد. هرگز خود را يكطرفه، بر حق ندانيد و انصاف را رعايت كنيد. اينها همه براى حفظ عواطف و احساسات است.
قرآن براى ترساندن مردم از تقسيم ناعادلانه ارث عواطف پدرى را تحريك كرده و فرزندان يتيمش را در مقابل چشمان او مجسم مىسازد؛
(وليخش الذين لو تركوا من خلفهم ذرية ضعافا خافوا عليهم)(366)
«بايد از خداى بترسند كسانى كه اگر پس از مرگ خويش فرزندانى ناتوان بر جاى گذارند از سرنوشت آنها بيمناكند.»
و براى ترغيب فرزندان به احترام والدين و توهين نكردن به آنها پيرى و ناتوانى آنها را مطرح كرده و مىفرمايد:
(و بالوالدين احسانا امّا يبلغنّ عندك الكبر احدهما او كلاهما فلا تقل لهما افّ و لا تنهر هما و قل لهما قولاً كريماً)(367)
براى دور نمودن مردم از انفاق ريايى يا انفاق با منت و آزار قرآن كريم چنين تمثيلى را بيان مىفرمايد:
«آيا مىخواهيد يكى از شما باغى داشته باشد از درخت خرما و انگور كه در زير آن درختان، جوى هاى روان و در آن هرگونه ميوه موجود باشد ناگاه ضعف و پيرى براى او فرا رسد (كه هيچ كارى نتواند انجام دهد) و او، فرزندان كوچك و ناتوانى داشته باشد (كه به كارى قادر نيستند) و در باغ او بادى آتش بار افتد و همه را بسوزاند و تنها منبع در آمد كودكان ضعيفش نابود شود؟(حالِ كسى كه به ريا و منت يا اذيت انفاق كند اينگونه است.»(368)
در اين مثال، مسايل پيرى، كودك، ضعف، آتش سوزى و فقر مطرح است كه همه براى برانگيختن عواطف و احساسات است.
و براى ترغيب مردم به يارى يتيمان، روحيه برادرى را زنده مىكند؛
(و يسئلونك عن اليتامى قل اصلاح لهم خير و ان تخالطوهم فاخوانكم)(369)
«و از تو سؤال مىكنند كه با يتيمان چگونه رفتار كنند. در جواب بگو اصلاح كارشان بهتر است واگر با آنها رفت وآمد كنيد رواست چرا كه برادران دينى شما هستند.»
حضرت عيسى عليه السلام براى برداشتن عذاب از مردم، در هنگام دعا با جمله اى عاطفى از خداوند مىخواهد؛ خدايا اگر بنى اسرائيل را عذاب كنى همه بندگان تواند: (ان تعذّبهم فانّهم عبادك)(370)
