لطفا منتظر باشید ...
18. تداوم و تكرار
براى افرادى كه از نظر روحى پذيراى حق هستند، گاهى يكبار ارائه آن كافى است مانند جادوگران فرعون. ولى غالباً انذار بايد بطور مكرر و متنوع صورت پذيرد تا در عمق جان مخاطب نفوذ كند همانگونه كه آيات قرآن نازل شده است ؛
(و لقد وصّلنا لهم القول لعلهم يتذكّرون)(533)
«و ما (براى هدايت مردم) سخن الهى را پيوسته آورديم كه يادآور حقايق آن شوند.»
مبلّغ بايد از تكرار كلمات، جملات و بطور كلى مطالب پرهيز كند به جز مواردى كه تكرار در آنها موضوعيت دارد همچون مسايل اخلاقى كه هميشه بايد تذكر داده شود. گرچه مردم مطالب اخلاقى را بارها و بارها شنيده باشند.
مسايل مورد ابتلاى مردم و عبرت انگيز بايد زياد تكرار شود همانگونه كه قرآن آنها را زياد تكرار مىكند. بطور مثال داستان حضرت موسى عليه السلام و سرگذشت قومش بيشترين تكرار را از بين قصه هاى قرآن به خود اختصاص داده است و بيش از 900 آيه، مربوط به حضرت موسى عليه السلام و امتش مىباشد.
آگاهى خداوند از اعمال و نيّات ما، حدود «100» بار با عناوين مختلف تكرار شده است كه به نمونه هايى از آنها اشاره مىكنيم:
(و ما اللّه بغافل عمّا تعملون)(534)
«خداوند از اعمال شما غافل نيست.»
(و اللّه بما تعملون بصير)(535)
«خداوند به آنچه انجام مىدهيد آگاه است.»
(و اللّه بما تعملون خبير)(536)
«خداوند به آنچه كه انجام مىدهيد داناست.»
(انّ ربّك لبالمرصاد)(537)
«اى پيامبر خدايت در كمين ستمكاران است.»
(يعلم مابين ايديهم و ماخلفهم)(538)
«او بر آينده و گذشته مردم آگاه است»
(يعلم ما تسرون و ما تعلنون)(539)
«خداوند آنچه را پنهان مىداريد و آنچه را آشكار مىكنيد مىداند.»
بنابراين هر تكرارى ناپسند نيست بلكه تكرار مفيد مطلوب است ؛
(اللّه نزّل احسن الحديث كتاباً متشابها مثانى تقشعرّ منه جلود الّذين يخشون ربّهم)(540)
«خداوند بهترين سخن را نازل كرده، كتابى كه آياتش (از نظر لطف و زيبايى و عمق) همانند يكديگر است. آياتى تكرارى دارد (تكرارى شوق انگيز) كه از شنيدن آياتش بر اندام كسانى كه از پروردگارشان خاشعند لرزه مىافتد.»
در قرآن كريم آيات متعددى تكرار شده است:
آيه: (فباىّ الاء ربّكما تكذّبان) 31 بار در سوره الرحمن.
آيه: (ويل يومئذ للمكذّبين) 11 بار در سوره مرسلات.
آيه: (فاتّقوا اللّه و اطيعون) 7 بار
و آيه: (و ما اءساءلكم عليه من اجر ان اجرى الاّ على ربّ العالمين) 5 بار در سوره شعرا، تكرار شده است.
اين تكرارها به خاطر نفوذ مطلب در عمق جان است مانند تكرار سفارش به تقوا توسط خطيب نماز جمعه.
همچنين در قرآن كريم گاهى يك مطلب با بيان هاى مختلف و متنوع آمده است كه تكرار آن مفيد است:
(و لقد صرّفنا فى هذا القرآن ليذّكّروا)(541)
«و ما در اين قرآن (حقايق را) به انواع سخنان فصيح و بليغ بيان كرديم تا خلق متذكر شوند.»
سخن خدا و دستورات او بطور مكرر و پيوسته بايد به بندگان رسانده شود به همين دليل است كه رسولان زيادى از سوى خداوند بزرگ به همين منظور فرستاده شده اند؛
(ثمّ ارسلنا رسلنا تترا)(542)
«سپس پيامبرانى پى در پى بر خلق فرستاديم.»
(اذ ارسلنا اليهم اثنين فكذبوهما فعزّزنا بثالث)(543)
«هنگامى كه دو تن از رسولان را فرستاديم و چون تكذيب كردند رسول سومى را به ياريشان فرستاديم.»
