عمل صالح چيست و صالحان كدامند
اكنون كه اهميت عمل صالح روشن شد، ببينيم عمل صالح چيست و صالحات كدامند و از چه طريقى مى توان عمل صالح را تشخيص داد؟از سه طريق مى توان عمل صالح را تشخيص داد:
اول. از راه تكليف
تمام واجبات الهى كه انسانها مكلفند به آنها عمل نمايند، از صالحات هستند و واجب بودنشان، نشانه ى صالح بودنشان مى باشد، چرا كه اگر صالح نبودند، آفريننده ى مهربان، بشر را به عمل كردن آنها- آن هم به صورت وجوب- تكليف نمى كرد. بنابراين روزه، نماز، خمس، جهاد، امر به معروف و نهى از منكر و ديگر واجبات اسلامى، همگى از اعمال صالح محسوب مى شوند.دوم. از راه مدح و تعريف
در قرآن و روايات اهل بيت، عليهم السلام هر جا كه سخن از مدح و تعريف و توصيف عملى به ميان آمده، دليل صالح بودن آن عمل است، چون اگر صالح نبود، هيچگاه خداوند عالم آن را در اسرار خلقت توصيف نمى كرد و در مقام تعريف برنمى آمد. از اينرو اوصافى كه ذيلا بيان مى گردد، جزء صالحات و ازاعمال صالحه مى باشند:
قد افلح المومنون الذين هم فى صلاتهم خاشعون و الذين هم عن اللغو معرضون. [ سوره ى مومنون، آيات 3 -1. ]
به راستى كه مومنان رستگارى يافته اند، آنان كه در نمازشان خاشعند و آنان كه از لغوگويى سخن باطل رويگردانند.
على عليه السلام در خطبه ى معروف همام در اينكه 'متقين' چه و چگونه كسانى هستند، مى فرمايد:
منطقهم الصواب و ملبسهم الاقتصاد و مشيهم التواضع... عظم الخالق فى انفسهم، فصغر مادونه فى اعينهم... حاجاتهم خفيفه و انفسهم عفيفه... و صبرا فى شده و طلبا فى حلال... خاشعا قلبه، قانعه نفسه. [ نهج البلاغه ى فيض الاسلام، خطبه ى 194. ]
گفتارشان از روى صدق و راستى است و در لباس و پوشاك اعتدال و ميانه روى پيش مى گيرند و راه رفتنشان با تواضع و فروتنى است... خالق در نظرشان بزرگ و جز او در ديده ى آنها كوچك است... حاجاتشان خفيف و نفسهايشان عفيف است... در سختى صبور و در پى طلب مال حلال است... قلبش خاشع و نفسش قانع است.