لطفا منتظر باشید ...
مفهوم محكم و متشابه در قرآن
مجموع آيات قرآن از دو بخش تشكيل شده است . يك بخش قرآن را ' محكم ' و بخش ديگرش را ' متشابه ' مى گويند . آياتى را كه در افاده ى يك معنا نص صريح داشته باشند و يا ظهورشان در يك جهت باشد ، ' آيات محكم ' و آياتى را كه داراى چندين احتمال و ابعاد گوناگون باشند ، ' آيات متشابه ' مى نامند .احتمال متشابهات در سنت
جمعى به دليل احاديث وارده معقدند كه سنت نيز همانند قرآن داراى محكم و متشابه است.اين نظر صحيح نيست، زيرا معتقديم كه سنت براى تبيين قرآن آمده است و اگر داراى متشابهات باشد، تفسيرى براى قرآن " و بالاخص آيات متشابه، مطلق و... " نخواهيم داشت. اين است كه مى گوييم سنت تنها از محكمات تشكيل يافته است و متشابهاتى ندارد.
با اين مقدمات، به خوبى مى توانيم كلمات آتى مولا را درك كنيم.
حضرت جايگاه قرآن و سنت و نقش اساسى اين دو را در جامعه ى اسلامى، در عبارتى كوتاه با استناد به قرآن كريم بيان داشته و مى فرمايد نقش قرآن و سنت در جامعه ى اسلامى، نقش حاكميت، مرجعيت و ملجئيت است. يعنى در هنگام مشخص نبودن حق از باطل و در زمان تشتت افكار و انديشه ها قرآن و سنت حاكم است، آن هم نه همه ى آيات قرآن، بلكه آيات 'محكم' كه همگى صريحند و داراى يك احتمال:
و اردد الى الله و رسوله ما يضلعك من الخطوب و يشتبه عليك من الامور، فقد قال الله تعالى لقوم احب ارشادهم:
'يا ايها الذين آمنوا اطيعوا الله و اطيعوا الرسول و اولى الامر منكم، فان تنازعتم فى شى ء فردوه الى الله و الرسول'
فالرد الى الله: الاخذ بمحكم كتابه و الرد الى الرسول: الاخذ بسنته الجامعه غير المفرقه.
مصيبتهايى كه برايت پيش مى آيد و امورى كه بر تو مشتبه مى شود به خدا و پيامبرش ارجاع ده ! زيرا خداوند به قومى كه راهنماييشان را دوست مى دارد، فرموده است: 'اى مومنان، اطاعت خداوند كنيد و اطاعت پيامبرش و اطاعت اولى الامرى كه از خود شما هستند و اگر در چيزى نزاع كرديد آن را به خدا و رسولش بازگردانيد'.
بازگردانيدن كار به خدا يعنى عمل به محكمات كتاب او و بازگردانيدن كار به رسول، يعنى عمل به سنت قطعى و مورد اتفاق آن حضرت.
از بيان مولا " بالاخص از استناد حضرت در مراجعه به قرآن و سنت در آيه ى مذكور " مى فهميم كه از ديدگاه نهج البلاغه، دستورات رسول الله صلى الله عليه و آله و ائمه ى معصومين عليهم السلام به دو دسته تقسيم مى شوند:
»» بيان احكام الله
»» فرمانهاى حكومتى
پيغمبر و امامان معصومين عليهم السلام زمانى كه احكام الله را بيان مى كنند و از حلال و حرام و مانند آن سخن مى گويند و مردم را براى عمل به واجبات و ترك محرمات و... دعوت مى كنند، در مقام بيان احكام الله هستند، ولى زمانى كه خودشان تشكيل حكومت داده اند " همچون رسول الله صلى الله عليه و آله و على عليه السلام" و مردم را به جنگ كردن و تامين وسائل جنگى و مانند آن دستور مى دهند، اينگونه فرمانها فرمانهاى حكومتى است. اينها غير از احكام خداست كه در قرآن آمده و به رسول الله صلى الله عليه و آله وحى شده است.
به همين دليل است كه در آيه ى شريفه لفظ 'اطيعوا' تكرار گرديده است.
'اطيعوا الله' يعنى در احكام الله
'اطيعوا الرسول' يعنى در فرمانهاى حكومتى
بر همين مبنا، در اولى الامر " امامان معصوم عليهم السلام " 'اطيعوا' تكرار نگرديده است، چون منظور، فرمانهاى حكومتى بوده و حكومت رسول الله به آنان نيز منتقل شده است.
