سنتهاى مشروع و نامشروع - آیین کشور داری از دیدگاه امام علی (ع) نسخه متنی

سنتهاى مشروع و نامشروع

در اسلام، سنتهاى و روشهاى مرسوم در ميان مردم به دو دسته تقسيم مى شوند:

»» سنتهاى مشروع

»» سنتهاى نامشروع

سنتهايى كه برخلاف اصول و ضوابط و معيارهاى اسلامى باشند، 'سنتهاى نامشروع' ناميده مى شوند و وظيفه ى حاكم در برابر سنتهاى نامشروع، سنت شكنى و مبارزه با آنهاست. در ابتداى رسالت رسول الله صلى الله عليه و آله 'بت پرستى' نوعى سنت رايج و مشروع جلوه گر شده بود و چون مخالف صريح اصول اسلام بود و براى بسط توحيد و گسترش انديشه ى توحيدى آمده بود، لذا آن حضرت با شعار قرآنى 'قولوا لا اله الا الله تفلحوا'، بت شكنى را آغاز نمود و در راه مخالفت با بت پرستى تا پاى شهادت پيش رفت.

در مقابل، سنتهايى را كه با اصول اسلامى مخالفت نداشته باشند 'سنتهاى مشروع' مى گويند و وظيفه ى حكومت اسلامى در مقابل اينگونه سنتها، سنت شكنى نيست، بلكه وظيفه اش حفظ و نگهدارى اين سنتها و جهت دادن به آداب و رسوم مثبت و سودمند در جامعه است.

عيد نوروز، از مدتها قبل از اسلام، در ايران يكى از سنتهاى متداول بوده و هم اكنون نيز در ايران اسلامى رايج و متداول است. در اين روز مردم ما جامه ى نو مى پوشند و از يكديگر ديد و بازديد مى كنند. اين سنت علاوه بر اينكه مخالفت با اسلام و مقررات اسلامى نيست، باعث ايجاد الفت و دوستى و همبستگى نيز مى باشد. در اينجا وظيفه ى حاكم، سنت شكنى نيست، بلكه وظيفه اش نگهدارى اين سنت و جهت دادن به اين روش ديرينه "و هر نوع روش مشروع ديگر" است:

و لا تنقض سنه صالحه عمل بها صدور هذه الامه و اجتمعت بها الالفه و صلحت عليها الرعيه و لا تحدثن سنه تضر بشى ء من ماضى تلك السنن فيكون الاجر لمن سنها و الوزر عليك بما نقضت منها.

هيچ سنت شايسته اى را كه مورد عمل بزرگان اين امت بوده و به سبب آن، الفت و همبستگى "بين مردم" پيدا شده و كارهاى ملت به وسيله ى آن اصلاح مى گردد، نقض مكن! روش جديدى را ايجاد مكن كه به چيزى از سنتهاى گذشته آسيب رساند. "اگر اين نوع سنت شكنى را عملى سازى" پاداش براى بنيانگذار اين سنتها و گناه براى تو به خاطر سنت شكنى خواهد بود.

آفت دولتمردان و راه پيشگيرى آن

از آنجا كه دولتمردان با مسائل اجرايى سر و كار دارند و بيشترين اوقاتشان در جهت رتق و فتق امور مملكتى به كار گرفته مى شود، دچار عمل زدگى خواهند شد و از انديشه ى درست مسائل و از فهم صحيح رخدادها بار خواهند ماند و در نهايت ، گرفتار گيجى و بيگانگى از مسائل مملكتى و... خواهند شد.

اين حالت كه بزرگترين آفت دولتمردان است، زمانى بيشتر جلوه گر مى شود و به صورت يك تهديد جدى تر درمى آيد كه دولتمردان در كنار كارهاى اجراييشان به شهرت و اعتبار اجتماعى نيز دست يابند. در اين زمان، علاوه بر اين كه فريب وضع موجود را خواهند خورد، دلبستگى شديدى به اعتبار اجتماعى خواهند داشت و با اين حالتها، هم از فهم صحيح مسائل اجتماعى و رخدادهاى مملكتى بازمى مانند و هم نسبت به مسائل عبادى و فردى بى اعتنا خواهند شد.

راه پيشگيرى اين آفت، همنشينى با علماء و بهره گيرى از تجربه ى تجربه اندوزان است:

و اكثر مدارسه العلماء و منافثه الحكماء، فى تثبيت ما صلح عليه امر بلادك و اقامه ما استقام به الناس قبلك.

با دانشمندان "مذهبى" زياد به گفتگو بنشين و با حكماء و متخصصان نيز بسيار به بحث بپرداز! اين بحث و گفتگو درباره ى مسائلى باشد كه به وسيله ى آن وضع كشورت سامان مى گيرد و آنچه موجب قوام كار مردم پيش از تو بوده است.