آیین کشور داری از دیدگاه امام علی (ع) نسخه متنی

و تفقد امور من لا يصل اليك منهم ممن تقتحمه العيون و تحقره الرجال، ففرغ لاولئك ثقتك من اهل الخشيه و التواضع، فليرفع اليك امورهم، ثم اعمل فيهم بالاعذار الى الله يوم تلقاه، فان هولاء من بين الرعيه احوج الى الانصاف من غيرهم و كل فاعذر الى الله فى تاديه حقه اليه.

و تعهد اهل اليتم و ذوى الرقه فى السن ممن لا حيله له و لا ينصب للمساله نفسه و ذلك على الولاه ثقيل و الحق كله ثقيل و قد يخففه الله على اقوام طلبوا العاقبه فصبروا انفسهم و وثقوا بصدق موعود الله لهم.

در خصوص طبقه ى پايين رعيت، بالاخص بيچارگان و درماندگان و مستمندان و نيازمندان و افتادگان و معلولان كه در ميانشان افراد عفيف و آبرومند وجود دارند، همواره خدا را در نظر داشته باش و آنچه را كه خدا از حق خود براى آنان نزد تو سپرده است، در اختيارشان قرار ده و از بيت المال مسلمانان و از زمينهاى غنيمتى اسلام در هر شهرى براى آنان سهمى در نظر بگير، زيرا براى دورترين مسلمانان همچون نزديكترين آنها سهمى وجود دارد.

و هر مسلمانى در هر كجا باشد، نصيبى دارد و تو مسوول رعايت حق همه هستى. زنهار خوشى فراوان تو را از رسيدگى به وضع آنان منصرف نسازد، چرا كه تو از نرسيدن به امور جزيى به خاطر سرگرمى، به كارهاى بسيار مهم معذور نيستى. پس فكرت را از امور ايشان باز مدار و چهره از آنان برمگردان!

به كارهاى كسانى رسيدگى كن كه امكان حضور يافتن نزد تو را ندارند و مردم آنان را به چشم حقارت مى نگرند و خوار مى شمارند. براى تصدى اين امور اين گروه از نيازمندان از نيروهايى كه اهل خشيت و تواضعند انتخاب كن تا كارهايشان را نزد تو بياورند. سپس در مورد آنان به گونه اى رفتار كن كه روز قيامت معذور باشى، زيرا اين دسته از ميان ساير مردم به عدل و انصاف نيازمندترند. و در اداى حق تمامى افراد جامعه تو بايد نزد خدا عذر داشته باشى.

يتيمان را بنواز و سالخوردگان درمانده را "كه خود را در موضع گدايى قرار نمى دهند" فراموش مكن! اين وظيفه "و اجراى تمامى حق" بر زمامداران سنگين و طاقتفرساست، ولى خداوند آن را براى بندگانى كه طالب آخرتند و در اين راه صبورند و به وعده هاى خدا اعتماد دارند، آسان مى گرداند.

گفتيم كه در جهان امروز كارگران با تحمل فشارها و ناراحتيهايى توانسته اند امتيازاتى "همچون كاهش ساعات كار، افزايش دستمزد، دريافت غرامت در زمان اخراج و تشكيل صندوق بيمه هاى اجتماعى" به دست آورند. بهتر است بدانيم كه اولا اين نتايج به واسطه ى تلاش پيگير و مداوم كارگران در طول ساليان متمادى به دست آمده است و مجالس قانونگذارى، به خودى خود توجهى به
آنها نكرده و لحظه اى در بهبود وضع آنان نكوشيده اند، بلكه در برابر خواسته هاى كارگران مقاومتها كرده اند، ثانيا اين قوانين، جامع افراد نيست و بسيارى از موارد ضرورى را در برنمى گيرد، ثالثا سالخوردگان، يتيمان، بى سرپرستان و كودكانى كه نمى توانند كارى انجام دهند، در اين قوانين جايى ندارند و برايشان فكرى نشده است. در حاليكه در عهدنامه ى على عليه السلام اولا وضع قانون بدون درخواست كارگران از طرف قانونگذار مطرح شده است، ثانيا همه ى افراد مستمند به طور كامل مورد توجه قرار گرفته اند، ثالثا دولت خود را موظف و مسوول اجراى قانون مى شناسد و گروهى را براى پيدا كردن افراد مستمند مامور مى كند.