روح و ریحان جلد 2

معنى آيه كريمه «كُلُّ شَىْ ءٍ هَالِكٌ إِلاَّ وَجْهَهُ »فرمودند : « خداوند متعال ـ جلّ مجدُه ـ اجلّاست از اينكه به وجه موصوف شود بلكه معناى وجه همان دينى است كه به توسّطحضرت ختمى مآب بر خلق عرض شد » .

پس مراد از وجه ، دين خداست كه فناء و هلاكتى از براى آن نيست ، و سالك بايد از اينطريق به سوى مقصود خود كه معبود اعظم است سلوك نمايد ، و آن بابى است كه از آن برحق وارد مى شود و وجهى است كه به جهت او تقرّب به پروردگار خود مى جويد .

و آيه «هذِهِ سَبيلى فَاتَّبِعُوهُ وَلاَتَتَّبِعُوا اْلسُّبُلَ »همانا اين دين است ، «أَقِمْ وَجْهَكَلِلدِّينِ »نيز اشاره به همين است .پس به كسى كه در اين طريق ـ كه اقوم سُبُل است و اقوى طرق ـ قدم نهاد و بالكليّهتوجّه به سوى حق كرد به طريق تحقيق به كعبه مقصود مى رسد ، و اين بيان را برهان ديگرلازم است .

نعم ما قيل :وَلَيْسَ يَصِحُّ فىِ الافهَامِ شَى ءٌاِذا احتاجَ النّهارُ اِلىَ الدّليلِ

پس عوام از اين امّت را لازم است معنى دين را بدانند و تميز بين عباداتى كه متداولبين ايشان است بدهند تا در مقام اخذ آن بصير و خبير بوده باشند ، و عباراتو اصطلاحات مشهوره معروفه كه در كتاب و سنّت است و در حين تحرير براى دفع شبهه بهنظر مى رسد ، و توضيح مى نمايد از اين قرار است :

اوّل :دين .

دوّم :ملّت .

سوّم :مذهب .