در شرح معنى «ملّت» است - روح و ریحان جلد 2

تَتَفَرَّقُوا فِيهِ كَبُرَ عَلَى اْلْمُشْرِكِينَ مَا تَدْعُوهُمْ إِلَيْهِ اْللّه ُ يَجْتَبِى إِلَيْهِ مَن يَشَاءُ وَيَهْدِى إِلَيْهِ مَن يُنِيبُ ».

پس دينى كه خداوند وصيّت به هر يك از پيغمبران فرمود آن است كه عبادت الهىنمايند و از او بترسند و احكام و حدود او را نگاه دارند و تصديق به كليّه او نمايند و بهوحدانيّت او قائل شوند و نفى شريك و خلع انداد از او كنند .

و تمام مراتب دين و توحيد را از عبارات حضرت شاه ولايت توان دانست كه فرمودهاست :« اوّل الدّين معرفته وكمال معرفته توحيده ، و كمال توحيده نفى الصفات عنه ».

در شرح معنى «ملّت» است

اما در معنى ملّت مى گوئيم : تقرير و جعل آن از خداوند منّان است ، وليكن نسبت وى رابه حضرت رسول صلي الله عليه و آله بايد داد ، و از آنكه منطق ايشان از وحى الهى است و از آنكه درعرف ناس ملّت خدا نمى گويند بلكه ملّت رسول صلي الله عليه و آله مى گويند .

و در تعريف آن نقل كرده اند :هى الطّريق الّتى يَدعُو النّبى صلي الله عليه و آله بِهِ اِلَى اللّه ، پس هر چه راخداوند دعوت كرد دين است ، و هر چه حضرت رسول صلي الله عليه و آله دعوت به خدا كرد آن ملّتاست ليكن به طريق تحقيق دين عين ملّت و ملّت عين دين است ، و از اين جهت در قرآنمجيد ملّت به معنى دين آمده است كما قال اللّه تعالى : «مَا سَمِعْنَا بِهذَا فِى اْلْمِلَّةِ اْلاْآخِرَةِ »كهمراد تديّن نصارى است به تثليث .

و همچنين فرموده است : «مِلَّةَ أَبِيكُمْ إِبْرَاهِيمَ »اى دينِه .