در معنى «خارج عن الحّدين» و حديث مبارك - روح و ریحان جلد 2

باشد بنا بر مشهور است ، و در آن اشكالى نيست و اگر زايده نباشد مبالغه در نفى مثليّتاست از خداوند ،أىْ : ليس كَمِثلِ مِثلِ وجودهِ شى ءٌ فَكَيفَ لِمِثلِه ، اَو لَيسَ كَمِثلِهِ مِثل فَكَيفَ لِذاتِهِوَالمُرادُ مِنَ المِثل الذّات كقولِهِ : « مِثلُك لا نَظيرَ لَهُ فى العالَم » .

در تك اين بحر بى پايان بسىغرقه گشتند[و]برون نامد كسى

خلاصه : اين كلمات شريفه اثبات وحدت و نفى كثرت مى كند يعنى : خدا يكى است كهمثل وى ما سواى وى نيست در همه عالم و نشأت حقيقتاً و مجازاً و حسّاً و اعتباراً ، ذهناًو خارجاً ، وَهْماً و عقلاً ، تصوّراً وخيالاً ، كقوله تعالى «لَيْسَ كَمِثْلِهِ شَىْ ءٌ ».

و اگر داعى در بسط و تفصيل و شرح و تطويل زياده از اين برآيد خارج از مرادمى شود .

در معنى «خارج عن الحّدين» و حديث مبارك

قوله : خارج عن الحدين « حد الابطال وحدّ التشبيه » بدان كه صاحب« مجمع »فرموده است : والحد الحاجز بين الشيئين ومنه حدّ عرفات ، وهو المأزمين إلى أقصىالموقف .

پس از اين بيان معلوم مى شود حد كه جمع آن حدود است آن است كه بين دو چيزحاجب باشد كه از آن به غير آن تميز داده مى شود مثل آنكه براى هر مملكتى حدى معيّنو معلوم كرده اند كه از آن حدّ تخطّى ننمايند ، و امام عليه السلام فرموده است :« منْفى عَنهُ الاَقطارُمُبَعَّدٌ عَنه الحُدودُ »يعنى : به حدّى موصوف نمى شود تا از آن تميز داده شود .اما مراد از حدّين كه ابطال و تشبيه است على ما هو المعلوم در زمانهاى گذشتهجماعتى اراده كردند خداوند را تنزيه كنند از مشابهت مخلوقات ، پس افتادند در ابطالو تعطيل و صفاتى كه مخصوص حق بود نفى كردند ، و جماعت ديگر خواستند خدا را به