گفتار دوم: مراحل حيات - مرگ مغزی و پیوند اعضا از دیدگاه فقه و حقوق نسخه متنی

آن حقيقت مافوق مادى بازستانده و تحويل گرفته مى شود و روح به عالم ارواح منتقل مى گردد. در حديثى از امام باقرùََ مى خوانيم: ما من احد ينام الاّ عرجت نفسه الى السماء و بقيت روحه فى بدنه و صار بينهما سبب كشعاع الشمس فان اذن اللّه فى قبض الروح اجابت الروح النفس و ان اذن اللّه فى ردّ الروح اجابت النفس الروح فهو قوله سبحانه: (اللّه يتوفى الانفس حين موتها …);(6) و (7) هر كس مى خوابد نفس او به آسمان صعود مى كند و روح در بدنش مى ماند و در ميان اين دو ارتباطى هم چون پرتو آفتاب است. هرگاه خداوند فرمان قبض روح آدمى را صادر كند روح دعوت نفس را اجابت مى كند و به سوى او پرواز مى كند و هنگامى كه خداوند اجازه بازگشت روح را بدهد نفس دعوت روح را اجابت مى كند و به بدن باز مى گردد و اين است معنى سخن خداوند سبحان كه مى فرمايد: (اللّه يتوفى الانفس حين موتها …). و در حديث ديگرى از آن حضرت چنين مى خوانيم: اذا قمت بالليل من منامك فقل: الحمدللّه الذى رَدَّ عَلَيَّ روحى لاحمده واعبده;(8) هنگامى كه در شب از خواب بر مى خيزى بگو: حمد خدايى را كه روح مرا به من بازگرداند تا او را حمد و سپاس گويم و عبادت كنم. در (علل الشرايع) از امام صادقùََ نقل شده است: انسان از دو شأن دنيا و آخرت خلق شده است. هنگامى كه خداوند اين دو شأن را با هم گردآورد حيات انسان در زمين مستقر مى گردد زيرا حيات از شأن آسمان به شأن دنيا نزول كرده است و هنگامى كه خداوند بين آن دو شأن مفارقت ايجاد كند آن مفارقت مرگ است و در آن حال شأن آخرت به آسمان بازخواهد گشت. بنابراين حيات در زمين است و مرگ در آسمان و اين بدين خاطر است كه در هنگام مرگ بين روح و جسد جدايى حاصل مى شود و روح به قدس اولى بازگردانده مى شود و جسد در همان زمين باقى مى ماند زيرا كه از شأن دنيا است.(9) بنابراين از مطالب عنوان شده استفاده مى شود كه مرگ از نظر قرآن كريم و روايات خروج از نشئه دنيا و ورود به نشئه آخرت است و روز مرگ روز بازگشت به خدا و سوق به سوى او است(10) و روح با مرگ جسد را ترك كرده به عالم ارواح منتقل مى شود.

گفتار دوم: مراحل حيات

حيات انسانى كه فقدان آن مرگ ناميده مى شود داراى مراحلى است: مرحله اوّل: حياتى است كه انسان در حال بيدارى از آن بهره مند است كه مشتمل بر حس حركت و شعور است. مرحله دوم: حيات جسدى است كه همان حيات در حال خواب است. خواب نيز مراتبى دارد; مراتب ابتدايى خواب تا حدودى با بيدارى حس و حركت توأم است ولى