ماتم - فرهنگ عاشورا نسخه متنی

ماتم

ماتم،ماتم،ماتم و...به معناى عزادارى و مصيبت و عزاست.اصل آن به معناى محل تجمع زنان
و مردان در غم و شادى است، ⁽¹⁾ اما به مراسمى هم كه در سوگوارى امام حسين «ع »برگزار
مى شود،مى گويند.به محل عزادارى،عزاخانه،ماتم سرا و ماتمكده هم گفته مى شود.به برگزار
كردن آيين سوگوارى،ماتم گرفتن و به ماتم نشستن مى گويند
.درآداب اسلامى،اقامه عزا براى
متوفى و رسيدگى به بازماندگان و تغذيه داغديدگان آمده است. ⁽²⁾ درباره سيد
الشهدا«ع »روايات بسيارى آمده است كه براى آن حضرت در ملكوت اعلا ماتمها برگزار شد.در
زيارت مى خوانيم:«و اقيمت عليك المآتم فى اعلى عليين ». ⁽³⁾ اسيران اهل بيت «ع »چون به شام
برده شدند و وارد دربار يزيد گشتن
،خاندان اموى هم براى شهداى كربلا ماتم بر پا كردند. ⁽⁴⁾

ام سلمه نيز،پس از خبر يافتن از شهادت امام حسين «ع »توسط آن شيشه پر از خاك كه به
خون تبديل شده بود،آن روز را روز ماتم ونوحه بر حسين «ع »قرار داد. ⁽⁵⁾ به روايت امام
صادق «ع »،پس از شهادت ابا عبد الله،همسر اوماتم براى او بر پا داشت و از ماده اى براى
اشكبار شدن چشمانش استفاده مى كرد. ⁽⁶⁾ عظيم ترين ماتم تاريخ،همان حادثه جانگداز
كربلاست كه هرگز از شور و سوز آن كاسته نمى شود.به قول محتشم:

باز اين چه شورش است كه در خلق عالم است
باز اين چه نوحه و چه عزا و چه ماتم است
ايام عاشورا براى شيعه،فصل گريستن و به عزاى حسينى نشستن است و اين سنت دينى مايه
بقاى ياد حماسه سازان عاشورا گشته است.عاشورا براى پيروان اهل بيت،روزغم و اندوه و براى
جفا كاران مخالف عترت،روز شادى بوده است.سرزمين شام و عراق در اين زمينه دو روش
مخالف هم داشته است،سيد رضى در يكى از اشعارش ازسوگواريهاى سرزمين عراق ياد
مى كند كه شاميان،همانها را روز عيد و جشن مى دانستند:

حضرت سجاد«ع »نيز در شعرى از سختيهاى روزگارشان پس از عاشورا و محنتهاى جانكاه آن
روزگار سخن مى گويد،از جمله مى فرمايد:

اين مردم به عيدشان خوشحال مى شوند،در حالى كه عيدهاى ما،سوگ و ماتم ماست.
اين مضمون همان سخن معروف است كه:«بنى اميه براى ما عيد نگذاشتند».

ماريه بنت سعد

ماريه دختر سعد،بانوى شجاع وشيعى از ⁽⁹⁾
مردم بصره بود كه خانه اش پايگاه تجمع شيعه در اين شهر محسوب مى شد.

فضايل و تعاليم اهل بيت از آنجا منتشر مى گشت.در ايام نهضت كربلا،عده اى كه به اين خانه
تردد داشتند،براى يارى امام حسين «ع »به كوفه رفتند. ⁽¹⁰⁾

مالك بن دودان

از شهداى عاشوراست.هنگامى كه به ميدان رفت،چنين رجز مى خواند:

مالك بن عبد الله جابرى

از شهداى كربلاست،وى و برادرش سيف بن حارث بن سريع،در كربلا به حسين
بن على «ع »پيوستند و عصر عاشورا،در لحظاتى كه سپاه كوفه به خيمه گاه امام حسين «ع »
نزديك شده بودند،اجازه ميدان گرفته،جنگيدند و شهيد شدند. ⁽¹²⁾

1-مجمع البحرين،طريحى.

2-ر.ك:«بحار الانوار»،ج 79،ص 71 تا 113«باب التعزية و الماتم »كه به آداب و سنن مربوط به
ماتم و تعزيت گويى وسوگوارى پرداخته است.

3-بحار الانوار،ج 98،ص 241 و 323.

4-همان،ج 45،ص 143 و 155.

5-همان،ص 231.

6-همان،ص 170،فروع كافى،ج 1،ص 466.

7-بحار الانوار،ج 45،ص 250.

8-همان،ج 46،ص 92.

9-لغت نامه،دهخدا.

10-حياة الامام الحسين،ج 2،ص 328.

11-مناقب،ابن شهر آشوب،ج 4،ص 104.

12-عنصر شجاعت،ج 2،ص 130.