زيارت وارث - فرهنگ عاشورا نسخه متنی

«حب و بغض »،جلوه ديگرى از اصل مهم «تولى »و«تبرى »است كه با عبارات مختلف در
زيارتنامه ها آمده است،از ساده ترين شكل آن كه حالت قلبى است،تاشديدترين صورت برونى
آن كه با عنوان «حرب »و«سلم »مطرح شده است.«بيعت »،عنصر ديگرى در زيارتنامه هاست.
پيمان و ميثاق زائر با امام و شهدا.«جهاد»،محتواى زنده ديگرى در راستاى عملكرد اولياء خدا.
مثلا در مورد پيامبر خدا،امير المؤمنين،حمزه سيد الشهدا،امام حسن،امام حسين،شهداى
احد،شهداى كربلا و...تعبير«جهاد»به كاررفته است،با خطابهايى چون:«جاهدت فى سبيل الله،
جاهدت فى الله حق جهاده،جاهدت الملحدين...»و«شهادت »،از جلوه هاى بسيار روشن فرهنگ
عاشوراست كه درزيارتنامه ها ديده مى شود.

فرهنگ شهادت و نيز شهادت طلبى،در جا به جاى زيارتهاى ماثوره ديده مى شود.

كشته شدن در راه خدا و بر منهاج رسول الله و دين حق و سعادتمند شدن در سايه شهادت،و
طرح جدى اين مسائل،معارضه با تبليغات دشمنانى است كه شهداى كربلا وسيد الشهدا را
ياغى بر خليفه و خارجى معرفى مى كردند.در زيارتى كه امام هادى «ع »
آموزش داده است،مى خوانيم:«اشهد انك و من قتل معك شهداء احياء».درزيارتنامه هاى
متعدد و نيز ادعيه گوناگون،از خواسته هاى زائر،توفيق قيام و خونخواهى در ركاب «قائم »عليه
السلام است.اين القاء فرهنگ شهادت طلبى در جان و انديشه شيعه است:«و ان يرزقنى طلب
ثاركم مع امام هدى ظاهر...»(زيارت عاشورا)و در زيارت جامعه،اعلام حمايت و نصرت نسبت
به امام زمان «عج »است:«نصرتى معدة لكم ومودتى خالصة لكم ».

در زيارت شهداى كربلا،تعبيراتى از اين قبيل ديده مى شود:اصفياء،اولياء،اوداء،انصار،و نشان
دهنده ارزشگذارى به صفاتى چون برگزيدگى،ولايت،مودت و نصرت درقاموس كربلاست.
همچنين،تقرب به خدا و رسول و ائمه،با برائت از دشمنان خداحاصل مى شود.اين نيز
جهتگيرى خاص اجتماعى-مكتبى زائر را مى رساند. ⁽²⁶⁾

زيارت وارث

يكى از زيارتهاى سيد الشهدا«ع »كه آن حضرت را بعنوان وارث آدم،نوح،ابراهيم،موسى،عيسى،
محمد،على،فاطمه زهرا،خديجه كبرى خطاب مى كند.زيارت وارث ازامام
ادق «ع »روايت شده است. ⁽²⁷⁾ و همراه آداب خاصى است و فضيلت بسيار دارد.

«زيارت وارث به زائر مى آموزد كه اسلام امامت،رسالت تاريخى اديان توحيدى را بردوش دارد
و به همين دليل،خاتم الاديان و پيامبرش خاتم الانبياء است و در اينجاست كه معناى امامت را
مى يابد.زائر در اين زيارت،رسالت همه پيامبران بزرگ تاريخ را بر دوش امام حسين «ع »مى يابد
و چنين مى فهمد كه گويى عاشورا نقطه اوج نبرد همه توحيدتاريخى با همه شرك تاريخى
است » ⁽²⁸⁾ .

زيارت وداع

در زيارت سيد الشهدا«ع »،مستحب است پس از تمام شدن آن،زاير بالاى سر قبرسيد
الشهدا«ع »رفته زيارت وداع بخواند.متن آن و آدابش در كتب دعا و روايات آمده است ⁽²⁹⁾ و
متون مختلف و متنوعى دارد و از جمله محتويات آن خداحافظى با قبر امام و دعابراى توفيق
زيارت مجدد است و اينكه آخرين بار نباشد:«اللهم لا تجعله آخر العهد منا ومنه...»،«اللهم صل
على محمد و آل محمد و لا تجعله آخر العهد من زيارتى ابن رسولك و ارزقنى زيارته ابدا ما
ابقيتنى...»

زيد بن ارقم

از صحابه پيامبر خدا«ص »كه در زمان آن حضرت نوجوان بود و در تعدادى از جنگهادر ركاب
پيامبر حضور داشت. ⁽³⁰⁾ وى در سن پيرى پس از حادثه عاشورا،وقتى اسيران اهل بيت را به
كوفه آوردند و وارد قصر ابن زياد كردند،در آنجا حضور داشت.وقتى سرمطهر سيد الشهدا را
مقابل ابن زياد قرار دادند و او با چوب به دندانهاى آن سر بريده مى زد
،زيد بن ارقم اعتراض
كرد كه:چوب خود را از اين لبها بردار،به خداى يگانه قسم،من بارها ديدم كه رسول
خدا«ص »با لبهاى مباركش اين لبها را مى بوسيد،سپس بعنوان اعتراض،مجلس را ترك كرد. ⁽³¹⁾
هم او نقل كرده كه وقتى سر امام حسين «ع »را در كوچه هامى گرداندند،من در غرفه خود بودم.
جلوى من كه رسيد،شنيدم آيه «ام حسبت ان اصحاب الكهف و الرقيم...»را مى خواند. ⁽³²⁾ وى
در سال 68 هجرى در كوفه درگذشت. ⁽³³⁾

زيد بن معقل

زيد بن ورقاء از شهداى كربلاست.نامش در زيارت ناحيه مقدسه آمده است.بدر بن معقل هم گفته اند. ⁽³⁴⁾ عنصر خبيثى كه روز عاشورا،همراه حكيم بن طفيل،در نخلستانى اطراف فرات كمين كرده و
بر عباس «ع »هنگام آب آوردن به خيمه ها حمله كردند.دست راست عباس در اين كمين از كار
⁽³⁵⁾

زين العابدين «ع »

پيشواى چهارم شيعه،حضرت سجاد،امام على بن الحسين،زين العابدين «ع »،فرزندسيد
الشهدا«ع »كه در حادثه كربلا حضور داشت و بعلت بيمارى در خيمه بسترى بود وهمراه با اهل
بيت،پس از شهادت امام حسين «ع »به اسيرى رفت و با حالتى دشوار وغمبار،كه غل و زنجير
به دست و گردن آن حضرت بسته بودند،به كوفه و از آنجا به شام برده شد.در كاخ يزيد هم
خطبه بسيار مهمى ايراد كرد كه چهره يزيد افشا شد و مردم شام نسبت به ماهيت حادثه كربلا
آگاه شدند.امام سجاد«ع »در سال 38 هجرى در مدينه به دنياآمد.

در حادثه كربلا حدود 24
سال داشت،پس از شهادت پدر نيز مدت 35 سال امامت كرد.مادرش شهربانو دختر يزدگرد
بود.در حادثه كربلا آن حضرت ازدواج كرده و داراى فرزند بود و فرزند خردسالش امام
باقر«ع »هم در كربلا بود. ⁽³⁶⁾ نقش عمده آن حضرت در نهضت عاشورا،پيام رسانى خون
شهيدان كربلا و حفظدستاوردهاى آن انقلاب خونين و اهداف پدر،از تباه شدن و تحريف
گشتن بود.اين رسالت،در قالب ايراد خطبه ها توسط آن حضرت و عمه اش زينب «ع »انجام
گرفت.

26-براى مطالعه در تحليل محتوايى زيارتنامه ها،ر.ك:مقالات زيارت در مجله «پيام انقلاب ».
سال 1365.از شماره 172 تا 181 به قلم نگارنده.

27-مفاتيح الجنان،ص 427 به نقل از مصباح المتهجد،شيخ طوسى.

28-چشمه خورشيد(مجموعه مقالات كنگره امام خمينى و فرهنگ عاشورا)،ج 1،ص 97،
مقاله «ادبيات عاشورا».

29-از جمله در بحار الانوار،ج 98،ص 203 و 208.

30-تاريخ الاسلام،ذهبى،ج 5،ص 118.

31-بحار الانوار،ج 45،ص 116،اثبات الهداة،ج 5،ص 188.

32-همان،ص 125.

33-براى شرح حال او ر.ك:اعيان الشيعه،ج 7،ص 87.

34-انصار الحسين،ص 73.

35-بحار الانوار،ج 45،ص 40.

36-اعيان الشيعه،ج 1،ص 635.