مراحل نهضت عاشورا
حماسه حسينى،تنها در روز عاشورا جلوه نكرد،بلكه از ماهها قبل و پس از مرگ معاويه آغازشد و ماهها پس از عاشورا(بلكه سالها)ادامه يافت.در يك نگاه تاريخى،مراحل اين نهضت را
اينگونه مى توان برشمرد:1-امتناع امام حسين «ع »از بيعت با يزيد و به رسميت نشناختن حكومت وى.دراين مقطع،
فراخوانى امام از سوى والى مدينه،گفتگوهاى امام با والى و نيز بامروان قابل مطالعه است.2-خروج از مدينه به سوى مكه به شكل هجرتى شبانه و مخفيانه،همراه اهل بيت «ع ».3-اقامت چهار ماهه امام در مكه،همراه با سخنرانيها،ديدارها،تبليغات مؤثر وروشنگرى
اذهان مردم عليه يزيد و امويان و تبيين علت امتناع از بيعت و هدف از اين حركت.4-اعزام نماينده ويژه خود(مسلم بن عقيل)به كوفه،براى زمينه سازى نهضت وبيعت گرفتن
از شيعيان هوادار،جهت تشكيل حكومت اسلامى،به دنبال دريافت نامه ها و طومارهاى مكرر
از سوى كوفيان و سران شيعه و سرانجام قيام مسلم و شهادتش در كوفه و دگرگونى اوضاع
شهر.5-حركت از مكه به سوى عراق و پيمودن منزلگاهها،برخوردهاى ميان راه،خطبه ها،توقفها،
پيگرى اخبار كوفه،ملاقات با حر.6-رسيدن به سرزمين كربلا و قرار گرفتن در محاصره نيروهاى دشمن،پيش ازرسيدن به
كوفه در دوم محرم،تلاش چند روزه براى جلوگيرى از درگيرى و خونريزى.7-شهادت امام حسين «ع »و فرزندان و بستگان و اصحابش در حماسه بزرگ روزعاشورا در
حمله عمومى و در نبرد تن به تن با دشمن.8-اسارت اهل بيت و بهره بردارى تبليغى امام سجاد«ع »و حضرت زينب و عترت پيامبر از
شهادت عاشوراييان و رساندن پيام شهادت به مردم،افشاگرى اسرا دركوفه،شام و در طول
اسارت،با ايراد خطبه ها و سخنان مختلف.9-پس از بازگشت به مدينه،مجالس ياد و سوگوارى،گريه ها و ندبه ها و رسواشدن يزيديان و
آغاز حركتهاى ضد حكومت در شهرها و مناطق مختلف.مراحل ديگرى از نهضت كربلا در سالهاى بعد اتفاق افتاد و قيامهاى توابين وديگران بر ضد
حكومت اموى از آن جمله بود.در يك نگاه،همه نهضتهاى عدالتخواهانه و ظلم ستيز كه در
طول تاريخ و با الهام از شهادت امام حسين «ع »
و حادثه عاشورا پديد آمده و خواهد آمد،از مراحل نهضت عاشورا در امتدادتاريخى آن به
حساب مى آيد،چرا كه آن قيام،تنها براى اعتراض به فسادحكومت اموى و يزيد نبود،بلكه
درسى براى احياى آزادگى و شرف در همه زمانها بود.امروز نيز مبارزات عاشورايى مسلمانان
متعهد بر ضد استكبارجهانى و طاغوتها،تداوم همان نهضت خونين است.
مراسم و سنتها
پيرامون حادثه عاشورا و عزادارى امام حسين «ع »،يك سرى سنتها و مراسم ميانمردم معمول است كه در طول سال و اغلب در دو ماه محرم و صفر و بويژه در دهه عاشورا
عمل مى شود.آداب و سنن در مناطق مختلف جهان و حتى در شهرهاى مختلف ايران
نيزمتفاوت و متنوع است.برخى از مراسم،مثلا ويژه هند و پاكستان است،
برخى خاص ايران،و
بعضى مخصوص عراق و شام.سنتهاى رايج،گاهى پشتوانه هاى دينى دارد ومتكى به روايات و
مستند به فقه و حديث است،برخى هم از ابداعات و ساخته هاى مردم و تقليدهاى بى اساس
است.بر شمردن همه آداب و مراسم مربوط به عاشورا و عزادارى،از حوصله اين مجموعه
بيرون است.تنها به برخى از آنها اشاره مى شود:عزادارى و گريه بر امام حسين «ع »،نوحه خوانى و مرثيه خوانى،تعزيه و شبيه خوانى،سينه
زنى و زنجير زنى و قمه زنى،برپايى مجالس در تكيه ها،حسينيه ها،خانه ها و مساجدو تشكيل
هيئتها در ايام محرم،نذر و احسان و صدقه و اطعام مردم براى سيد الشهدا،سقايى و چاى و
آب و شربت دادن به مردم،ساختن حسينيه و تكيه،ترك بعضى كارهاى مباح در ايام عاشورا
مثل:عروسى،ازدواج،آرايش،تميز كردن و جارو كردن خانه،پرداختن به كسب و كار و دوخت و
دوز و خانه تكانى و...،ياد حسين هنگام نوشيدن آب،پوشيدن لباس سياه،سياهپوش كردن
اماكن و گذرگاهها و مساجد و حسينيه ها،ماليدن گل برپيشانى و سر،پاشيدن كاه و خاشاك
بر سر،راه انداختن دسته هاى عزادارى در خيابانها،برپايى مراسم شام غريبان،برگزارى
مجالس مقتل خوانى و زيارت عاشورا،نذر براى آوردن كودكان خردسال به ياد على اصغر در
دسته هاى عزادارى،طشت گردانى،تهيه وآذين بندى توقها و علامتها و نخلها،پختن آش نذرى
و سفره انداختن،زيارت رفتن،گراميداشت اربعين امام حسين «ع »،سر برهنه و پاى برهنه
بودن در عزاى حسينى بويژه عاشورا و اربعين.