تربت - فرهنگ عاشورا نسخه متنی

تربت

خاك.خاك قبر امام حسين «ع ».تربت به معناى مقبره هم آمده است.در فارسى هم «رفتن سر
خاك »به معناى زيارت قبر است.خداوند،به پاس فداكارى عظيم امام حسين «ع »و شهادتش در
راه احياى دين،آثار ويژه و احكام خاصى در تربت مقدس سيد الشهدا و خاك كربلا قرار داده
است.تربت خونين كربلا كه در برگيرنده آن پيكر پاك است،الهام بخش فداكارى و عظمت و
يادآور جان باختن در راه ارزشهاى الهى است.ازاين رو،هم سجده بر آن تربت مستحب است،
هم ذكر گفتن با تسبيح تربت،فضيلت بسياردارد
،هم شفا دهنده بيمارى است،هم شايسته
است كه هنگام دفن ميت،اندكى تربت همراه او گذاشته شود يا با حنوط مخلوط شود،هم دفن
شدن در كربلا ثواب دارد و ايمنى از عذاب مى آورد و هم نجس ساختن آن حرام است و اگر در
بيت الخلا بيفتد بايد از آنجاپرهيز كرد يا از آنجا در آورد و احكام و آثار ديگر كه در فقه مطرح
است ⁽¹⁾ .
رسول خدا«ص »مقدارى تربت كربلا به «ام سلمه »داد و فرمود:هر گاه ديدى اين خاك،تبديل به
خون شد،بدان كه حسين «ع »كشته شده است. ⁽²⁾ گر چه خوردن خاك،حرام است،اما خوردن
اندكى از خاك قبر سيد الشهدا به نيت شفاگرفتن(استشفاء)جايز،بلكه مؤكد است و آداب و
حدودى دارد. ⁽³⁾ امام رضا«ع »فرمود:

«كل طين حرام كالميتة و الدم و ما اهل لغير الله به،ما خلاطين قبر الحسين «ع »فانه شفاء
من كل داء» ⁽⁴⁾ هر خاكى حرام است،مثل مردار،خون و ذبح شده بى نام خدا،مگر خاك
قبرحسين «ع »كه درمان هر درد است.امام صادق «ع »فرمود:«فى طين قبر الحسين شفاء
من كل داء و هو الدواء الاكبر». ⁽⁵⁾
در خاك قبر حسين «ع »شفاى هر درد است و آن دواى بزرگتر
است.روايت است كه از فضيلتهاى ويژه حسين بن على «ع »اين است:«الشفاء فى تربته و الاجابة
تحت قبته و الائمة من ذريته ». ⁽⁶⁾ امام صادق «ع »دستمال زردى داشت كه در آن تربت حضرت
سيد الشهدا بود.وقت نماز كه مى شد همان تربت را در موضع سجودش مى ريخت و بر آن
سجده مى كرد. ⁽⁷⁾ و نيزآن حضرت فرمود:«السجود على تربة الحسين يخرق الحجب السبع ». ⁽⁸⁾
سجده بر تربت حسينى،حجابهاى هفتگانه را كنار مى زند.همچنين روايت شده است كه امام
صادق «ع »
جز بر تربت سيد الشهدا سجده نمى كرد،به عنوان فروتنى و تواضع در برابر خداوند:
«كان الصادق لا يسجد الا على تربة الحسين تذللا لله و استكانة اليه ». ⁽⁹⁾ نسبت به برداشتن
كام نوزادان با تربت كربلا نيز احاديث فراوانى است،از جمله از امام صادق «ع »روايت است كه:
«حنكوا اولادكم بتربة الحسين فانها امان ». ⁽¹⁰⁾ كام فرزندان خود را با تربت حسين «ع » برداريد،كه اين تربت،امان است.در سنتهاى چاووش خوانى،اشاره به سيب بهشتى ⁽¹¹⁾ وبوى
سيب از تربت امام حسين «ع »مى كردند و مى خواندند:(بوى سيب).

آنچه به تربت سيد الشهدا قداست و كرامت بخشيده،همان خون حسين «ع »و شهادت ثار الله
است كه الهام بخش حريت و رادمردى و فداكارى در راه خداست.به تعبير امام خمينى «قدس
سره »:«همين تربت پاك شهيدان است كه تا قيامت،مزار عاشقان و عارفان ودلسوختگان و دار
الشفاى آزادگان خواهد بود.» ⁽¹²⁾ به همين جهات،هم «شفاخواهى »ازتربت سيد
الشهدا«ع »وهم «شفايابى »در آستانه و حرم حسينى جزء فرهنگ شيعه و مستندبه روايات است.

شهادت،خاك را بوييدنى كرد
شهادت،سنگ را بوسيدنى كرد
علامه امينى «ره »مى نويسد:«آيا بهتر آن نيست كه سجده گاه،از خاكى قرار داده شود كه در آن،
چشمه هاى خونى جوشيده است كه رنگ خدايى داشته است؟تربتى آميخته باخون كسى كه
خداوند،او را پاك قرار داده و محبت او را اجر رسالت محمدى «ص »قرارداده است؟خاكى كه با
خون سرور جوانان بهشت و وديعه محبوب پيامبر و خدا عجين گشته است؟...» ⁽¹³⁾ چه رازى
در«تربت كربلا»نهفته است؟تربت كربلا،خاكى آميخته با«خون خدا»ست و شگفت نيست كه
خون،به خاك،اعتبار بخشد
و شهادت،در زمين و در و ديوار،آبرو وقداست بيافريند و خاك
كربلا،مهر نماز عارفان گردد و در سجاده،عطر شهادت از تربت حسين «ع »به مشام عاشقان
برسد و شفابخش دردها شود.درس گرفتن از تربت و فرات،تنها در مكتب زيارت ميسر است و
سخن خاك را با دل،تنها گوش حسينيان كربلايى مى شنود.«...در آنجا تربتى است،گويا معدن
مغناطيس،كه افراد عاشق را كه قابل جذب اند،مانند ذرات كوچك آهن،به سوى خود جذب
مى كند.آنجا مضجع مقدس سرباز فداكارى است
كه رؤساى جمهور و پادشاهان،قبل از آنكه
رسم سرباز گمنام ونهادن دسته گل معمول گردد،عصاره گل،بهترين عطر را آوردند و
بوسيدند و بوييدند وپاشيدند و آرزوى اين كردند كه كاش در برابرش جنگيده و اسلام را
يارى مى كردند وكشته مى شدند. ⁽¹⁴⁾ شهيد مطهرى مى نويسد
:«...تو كه خدا را عبادت مى كنى،
سر بر روى هر خاكى بگذارى نمازت درست است،ولى اگر سر بر روى آن خاكى بگذارى كه
تماس كوچكى،قرابت كوچكى،همسايگى كوچكى با شهيد دارد و بوى شهيد مى دهد،اجر و
ثواب توصد برابر مى شود.» ⁽¹⁵⁾ در كربلا،خاندان معينى بودند كه متصدى تهيه مهر و تسبيح از
تربت سيد الشهدا بودند و همه ساله مبلغ هنگفتى به والى بغداد مى پرداختند تا همچنان از
اين امتياز برخوردار باشند. ⁽¹⁶⁾

1-براى توضيح بيشتر ر.ك:«دائره المعارف تشيع »،ج 4،ص 25.

2-سفينة البحار،ج 1،ص 122 و 463.

3-همان،ج 2،ص 103.

4-همان.

5-من لا يحضره الفقيه،ج 2،ص 599(چاپ جامعه مدرسين)،المزار،شيخ مفيد،ص 143.

6-مناقب،ج 4،ص 82.

7-منتخب التواريخ،ص 298.

8-بحار الانوار،ج 82،ص 153 و 334.

9-همان،ص 158 حديث 25.

10-وسائل الشيعه،ج 10،ص 410،روايات تربت را از جمله در وسائل الشيعه،ج 10،ص 408 تا
420 و ج 3،ص 607،المزار،شيخ مفيد،ص 143 و نيز بحار الانوار،ج 98،ص 118 ملاحظه
فرماييد.

11-سفينة البحار،ج 1،ص 124.

12-صحيفه نور،ج 20،ص 239.

13-سيرتنا و سنتنا،علامه امينى،ص 166.در بحث تربت امام و الهامهاى قرآن از جمله ر.ك:
مجله پيام انقلاب،شماره هاى 147 و 148(سال 1364).

14-اولين دانشگاه و آخرين پيامبر،شهيد پاك نژاد،ج 2،ص 43.

15-شهيد(ضميمه قيام و انقلاب مهدى)،ص 127.در زمينه تربت حسينى،از جمله ر.ك:
«الارض و التربة الحسينيه »،شيخ محمد حسين كاشف الغطاء.

16-موسوعة العتبات المقدسه،ج 8،ص 289.