سفره - فرهنگ عاشورا نسخه متنی

سفره

اطعام و احسانى كه در خانه ها و تكيه ها،به ياد شهداى كربلا يا خانواده امام حسين «ع »
به افراد مى دهند و اغلب در پى نذر و نياز،سفره مى گسترند.به تناسب كسى كه به نام اوسفره
پهن مى كنند،نام خاصى به آن مى دهند،مثل سفره ابا الفضل،سفره امام زين العابدين،سفره
رقيه و امثال آن و آداب و رسوم خاصى دارد.آنچه كه به ياد امام حسين «ع »ضيافت داده
مى شود،چه در ايام محرم و چه اوقات ديگر،مورد تقديس افراد است و بعنوان تبرك،بر سر آن
سفره مى نشينند يا از غذاى آن اطعام،به خانه ها مى برند و متواضعانه هر چند وضع مالى شان
خوب باشد
،از بركت معنوى آن استفاده مى كنند و آن را«غذاى امام حسين »مى دانند.به چنان
سفره اى «سفره ماتم »هم مى گفته اند.اين از ديرباز رواج داشته است.خلفاى فاطمى در مجلس
سوگوارى بر زمين مى نشستند و پيروانشان درنهايت اندوه،گرد آنان حلقه مى زدند.به جاى
فرش در تالارها و سرسراها شن مى ريختندو خوراك بسيار مختصرى تنها مركب از عدس
سياه،پيازهاى شور و خيار و نان جوين كه از دستى رنگ آن را تغيير مى دادند،بر سر خوان
مى نهادند و آن را«سفره ماتم »
مى خواندند...». ⁽³²⁾

سقايى

يكى از منصبهاى حضرت عباس «ع »در عاشورا.اصل آب رسانى به تشنگان در تعاليم دينى
بسيار پسنديده است.امام صادق «ع »فرموده است:«افضل الصدقة ابراد كبد حراء»
برترين صدقه،خنك كردن جگر سوخته و تشنه است.و نيز فرموده است:«من سقى الماءفى
موضع يوجد فيه الماء كان كمن اعتق رقبة و من سقى الماء فى موضع لا يوجد فيه الماءكان
كمن احيى نفسا و من احيى نفسا فكانما احيى الناس جميعا»هر كه در جايى كه آب هست
مردم را سيراب كند،گويا برده اى را آزاد كرده است و هر كه آب دهد در جايى كه آب نيست،
گويا كسى را زنده ساخته است و كسى كه يك نفر را زنده كند،گويا به همه مردم حيات
بخشيده است
.و در روايت ديگرى از امام باقر«ع »است كه خداوند سقايى براى جگرهاى تشنه
را دوست مى دارد:«ان الله يحب ابراد الكبد الحراء». ⁽³³⁾ در كربلا،آب رسانى به خيمه ها و حرم
سيد الشهدا«ع »بر عهده ابا الفضل «ع »بود و او رالقب «سقاى دشت كربلا»داده اند،مثل لقب قمر
بنى هاشم،يا علمدار حسين:«و كان العباس السقاء،قمر بنى هاشم،صاحب لواء الحسين...» ⁽³⁴⁾ در
ايام عاشورا و محرم نيز،عده اى به ياد آن حماسه و به نشانه سقايى حضرت عباس و تشنگى
اهل بيت،به سقايى و آب دادن به مردم و دسته هاى عزادار مى پردازند
،چه با مشك،چه با آماده
سازى منبع آب در معابر عمومى،يا تهيه آب خنك.و اين را پيروى ازشيوه مردانگى علمدار
كربلا مى دانند.البته سقايى،به معناى فروش آب و تقسيم آب درخانه ها هم به عنوان يك
حرفه،گفته مى شده است.سقاى كربلا،آن چنان فتوت داشت كه با لب تشنه وارد فرات شد ولى
خود،آب نخورد و ايثارگرى را به اوج رساند و عاقبت هم روز عاشورا،جان را در راه آب آورى
براى ذريه تشنه كام پيامبر از دست داد و دستانش قلم شد و مشك پر آب را نتوانست به خيام
حسينى برساند و در كنار فرات،بر خاك افتاد.

به محلى كه مخصوص آب دادن به عزاداران و هياتهاست،يا به ظرف بزرگى از سنگ كه
مخصوص اين كار،تراشيده مى شد،«سقاخانه »گفته مى شد.به نوشته لغت نامه دهخدا:

محلى كه در آن آب ريزند كه تشنگان خود را سيراب نمايند،جايى كه در آنجا براى تشنگان
آب ذخيره كنند و آنجا را متبرك دانند.

32-تاريخ آموزش در اسلام،احمد شلبى،ترجمه محمد حسين ساكت،ص 324.

33-هر سه حديث در وسائل الشيعه،ج 6،ص 330 و 331.

34-بحار الانوار،ج 45،ص 40.

35-سيد رضا بهشتى «دريا».