اول الگوهاى رفتارى و عنصر زمان و مكان - الگوهای رفتاری امام علی(ع) و مسایل سیاسی نسخه متنی

اول الگوهاى رفتارى و عنصر زمان و مكان

رفتارهاى امام على عليه السلام برخى اختصاصى و بعضى عمومى است، كه بايد در ارزيابى الگوهاى رفتارى دقت شود.

گاهى عملى يا رفتارى را حضرت اميرالمؤمنين على عليه السلام در شرائط زمانى و مكانى خاصى انجام داده است كه متناسب با همان دوران و شرائط خاص قابل ارزيابى است، و الزامى ندارد كه ديگران همواره آن را الگو قرار داده و به آن عمل كنند، كه در اخلاق فردى امام على عليه السلام نمونه هاى روشنى را جمع آورى كرده ايم، و ديگر امامان معصوم عليه السلام نيز توضيح داده اند كه:

شكل و جنس لباس حضرت اميرالمؤمنين على عليه السلام تنها در روزگار خودش قابل پياده شدن بود، اما هم اكنون اگر آن لباس ها را بپوشيم، مورد اعتراض مردم قرار خواهيم گرفت.

يعنى عُنصر زمان و مكان، در كيفيت ها تاءثير بسزائى دارد.

پس اگر الگوهاى رفتارى، درست تبيين نگردد، ضمانت اجرائى ندارد و از نظر كاربُردى قابل الگوگيرى يا الگوپذيرى نيست، مانند:

- غذاهاى ساده اى كه امام على عليه السلام ميل مى فرمود، در صورتى كه فرزندان و همسران او از غذاهاى بهترى استفاده مى كردند.

- لباس هاى پشمى و ساده اى كه حضرت اميرالمؤمنين على عليه السلام مى پوشيد، اما ضرورتى نداشت كه ديگر امامان معصوم عليهم السلام بپوشند.

- در برخى از مواقع، امام على عليه السلام با پاى برهنه راه مى رفت، كه در زمان هاى ديگر قابل پياده شدن نبود.

حضرت اميرالمؤمنين على عليه السلام خود نيز تذكر داد كه:

لن تقدروُن على ذلك ولكن اعينوُنى بورعٍ واجتهاد

(شما نمى توانيد همانند من زندگى كنيد، لكن در پرهيزكارى و تلاش براى خوبى ها مرا يارى دهيد) (4)

وقتى عاصم بن زياد، لباس پشمى پوشيد و به كوه ها مى رفت و دست از زندگى شُست و تنها عبادت مى كرد، امام على عليه السلام او را مورد نكوهش قرار داد، كه چرا اينگونه زندگى مى كنى؟

عاصم بن زياد در جواب گفت:

قال: يا اءمير المُؤمنين، هذا اءنت في خُشُونة ملبسك وجُشُوبة ماءكلك!

(عاصم گفت، اى اميرمؤمنان، پس چرا تو با اين لباس خشن، و آن غذاى ناگوار بسر مى برى؟)

حضرت اميرالمؤمنين على عليه السلام فرمود:

قال: ويحك، إ نِّي لستُ كاءنت، إ نَّ اللّه تعالى فرض على اءئمَّة العدل اءن يُقدِّرُوا اءنفُسهُم بضعفة النَّاس، كيلاَ يَتَبَيَّغَ بالفَقير فَقرُهُ!(5)

واى بر تو، من همانند تو نيستم، خداوند بر پيشوايان حق واجب كرده كه خود را با مردم ناتوان همسو كنند، تا فقر و ندارى، تنگدست را به هيجان نياورد، و به طغيان نكشاند.