احكام اِرث - توضیح المسائل نسخه متنی

احكام اِرث

(مسأله 3347) اسباب ارث، يعنى رابطهاى كه موجب ارث بردن از ميّت مىشود، سه چيز است:
اوّل: «خويشاوندى نَسبى» كه خود به سه دسته تقسيم مىشود و تفصيل آن در مسأله بعدى بيان مىشود.
دوم: «خويشاوندى سببى»، يعنى رابطهاى كه به سبب نكاح دائم ايجاد مىشود و به وسيله آن زن و شوهر از يكديگر ارث مىبرند.
سوم: «وِلاء» كه به وسيله آن كسى كه بر ديگرى يك نوع ولايت دارد ـ در صورت نبودن خويشاوندان نسبى ـ از او ارث مىبرد و آن بر سه قسم است:

1 ـ «وِلاء عِتق» كه موضوع آن در اين زمان منتفى شده است.

2 ـ «ضِمان جَريره» يعنى اين كه انسان با كسى قرار مىگذارد كه در زندگى ضامن جنايات او باشد و در عوض از او ارث ببرد.

3 ـ «امامت» كه به واسطه آن امام مسلمين در برخى از صور كه بيان خواهد شد، از ميّت ارث مىبرد.

(مسأله 3348) كسانى كه به واسطه خويشاوندى نسبى ارث مىبرند، سه طبقه هستند:
طبقه اوّل: پدر و مادر و فرزندان ميّت و با نبودن فرزندان، اولاد آنها هر چه پايين روند هر كدام آنان كه به ميّت نزديكتر باشد ارث مىبرد، و تا يك نفر از اين طبقه وجود داشتهباشد، دسته دوم ارث نمىبرند. طبقه دوم: جدّ، يعنى پدر بزرگ و پدر او هر چه بالا رود و جدّه، يعنى مادر بزرگ و مادر او هر چه بالا رود، پدرى باشند يا مادرى، و خواهر و برادر، و با نبودن برادر و خواهر، اولاد ايشان هر كدام آنان كه به ميّت نزديكتر باشد ارث مىبرد، و تا يك نفر از اين طبقه وجود داشته باشد، طبقه سوم ارث نمىبرند. طبقه سوم: عمو و عمّه و دايى و خاله هر چه بالا روند و فرزندان آنان هر چه پايين روند و تا

يك نفر از عموها و عمّهها و دايىها و خالههاى ميّت زنده باشند، فرزندان آنان ارث نمىبرند، ولى اگر ميّت عموى پدرى و پسر عموى پدر و مادرى داشته باشد و غير از اينها وارثى نداشته باشد، ارث به پسر عموى پدر و مادرى مىرسد و عموى پدرى ارث نمىبرد.

(مسأله 3349) اگر عمو و عمّه و دايى و خاله خود ميّت و فرزندان آنان و اولادِ فرزندان آنان وجود نداشته باشند، عمو و عمّه و دايى و خاله پدر و مادر ميّت ارث مىبرند، و اگر اينها نباشند، فرزندان آنها ارث مىبرند، و اگر اينها هم نباشند، عمو و عمّه و دايى و خاله جد و جدّه ميّت و اگر اينها نباشند، فرزندان آنها ارث مىبرند.

(مسأله 3350) زن و شوهر به تفصيلى كه بعد گفته مىشود، از يكديگر ارث مىبرند.

ارث طبقه اوّل

(مسأله 3351) اگر وارث ميّت فقط يك نفر از طبقه اوّل باشد، مثلاً «پدر» يا «مادر» يا «يك پسر» يا «يك دختر» باشد، همه مالِ ميّت به او مىرسد، و اگر «چند پسر» يا «چند دختر» باشند، همه مال به طور مساوى بين آنان قسمت مىشود، و اگر «يك پسر و يك دختر» باشد مال را سه قسمت مىكنند، دو قسمت را پسر و يك قسمت را دختر مىبرد، و اگر «چند پسر و چند دختر» باشند، مال را به گونهاى قسمت مىكنند كه هر پسرى دو برابر دختر ارث ببرد، مثلاً اگر شش هزار تومان به ارث مانده باشد و ميّت پنج پسر و دو دختر داشته باشد، به هر دختر پانصد تومان و به هر پسر هزار تومان مىرسد.

(مسأله 3352) اگر وارث ميّت فقط «پدر و مادر» او باشند، مال سه قسمت مىشود، دو قسمت آن را پدر و يك قسمت را مادر مىبرد، ولى اگر ميّت «دو برادر» يا «چهار خواهر» يا «يك برادر و دو خواهر» داشته باشد كه همه آنان پدرى باشند ـ يعنى پدر آنان با پدر ميّت يكى باشد، خواه مادر آنها هم با مادر ميّت يكى باشد يا نه ـ اگرچه تا ميّت پدر و مادر داشته باشد اينها ارث نمىبرند، اما به واسطه بودن اينها، مادر يك ششم مال را مىبرد و بقيّه را به پدر مىدهند.

(مسأله 3353) اگر وارث ميّت فقط «پدر و مادر و يك دختر» باشد، چنانچه ميّت «دو برادر» يا «چهار خواهر» يا «يك برادر و دو خواهر» پدرى نداشته باشد، مال را پنج قسمت مىكنند، پدر و مادر هر كدام يك قسمت و دختر سه قسمت آن را مىبرد، و اگر

«دو برادر» يا «چهار خواهر» يا «يك برادر و دو خواهر» پدرى داشته باشد، مال را شش قسمت مىكنند، پدر و مادر هر كدام يك قسمت و دختر سه قسمت مىبرد و يك قسمت باقىمانده را چهار قسمت مىكنند، يك قسمت را به پدر و سه قسمت را به دختر مىدهند، مثلاً اگر مال ميّت را 24 قسمت كنند، 15 قسمت آن را به دختر و 5 قسمت آن را به پدر و 4 قسمت آن را به مادر مىدهند.

(مسأله 3354) اگر وارث ميّت فقط «پدر و مادر و يك پسر» باشند، مال را شش قسمت مىكنند، پدر و مادر هر كدام يك قسمت و پسر چهار قسمت آن را مىبرد، و اگر «چند پسر» يا «چند دختر» باشند، آن چهار قسمت را به طور مساوى بين خودشان قسمت مىكنند و اگر «پسر و دختر» باشند، آن چهار قسمت را طورى تقسيم مىكنند كه هر پسرى دو برابر دختر ببرد.

(مسأله 3355) اگر وارث ميّت فقط «پدر و يك پسر» يا «مادر و يك پسر» باشد، مال را شش قسمت مىكنند، يك قسمت آن را پدر يا مادر و پنج قسمت را پسر مىبرد و اگر چند پسر باشند، آن پنج قسمت را به طور مساوى بين خود تقسيم مىكنند.

(مسأله 3356) اگر وارث ميّت فقط «پدر» يا «مادر» با «پسر و دختر» باشد، مال را شش قسمت مىكنند، يك قسمت آن را پدر يا مادر مىبرد و بقيّه را طورى قسمت مىكنند كه هر پسرى دو برابر دختر ببرد.

(مسأله 3357) اگر وارث ميّت فقط «پدر و يك دختر» يا «مادر و يك دختر» باشد، مال را چهار قسمت مىكنند، يك قسمت آن را پدر يا مادر و بقيّه را دختر مىبرد.

(مسأله 3358) اگر وارث ميّت فقط «پدر و چند دختر» يا «مادر و چند دختر» باشد، مال را پنج قسمت مىكنند، يك قسمت را پدر يا مادر مىبرد و چهار قسمت را دخترها به طور مساوى بين خودشان قسمت مىكنند.

(مسأله 3359) اگر ميّت فرزند نداشته باشد، نوه پسرى او ـ اگرچه دختر باشد ـ سهم پسر ميّت را مىبرد و نوه دخترى او ـ اگرچه پسر باشد ـ سهم دختر ميّت را مىبرد، مثلاً اگر ميّت «يك پسر» از دختر خود و« يك دختر» از پسر خود داشته باشد، مال را سه قسمت مىكنند، يك قسمت را به پسر دختر و دو قسمت را به دختر پسر مىدهند.

(مسأله 3360) مقصود از فرزندى كه از انسان ارث مىبرد، بچّهاى است كه از نطفه او

متولّد شده باشد، خواه از زن دائم باشد يا موقّت، پس اگر كسى بچّهدار نشود و بچّهاى را از پرورشگاه يا از ديگران به فرزندى قبول كند، آن بچّه فرزند او نمىشود و از او ارث نمىبرد، مگر اين كه در زمان حيات خود چيزى را به او ببخشد، و جايز نيست شناسنامه او را نيز به نام خود بگيرد تا حكم اولاد نسبى بر او جارى شود، هر چند اصل عمل او از نظر عاطفى كار خوبى است و اجر و ثواب نيز دارد.