تيمّم - توضیح المسائل نسخه متنی

تيمّم

در هفت مورد به جاى وضو و غسل بايد تيمّم كرد:
اوّل: آن كه تهيه آب به قدر وضو يا غسل ممكن نباشد.

(مسأله 679) اگر انسان در آبادى باشد، بايد براى تهيه آب وضو و غسل، به قدرى جستجو كند كه از پيدا شدن آن نااميد شود; و اگر در بيابان باشد، چنانچه زمين آن پست و بلند باشد و يا به واسطه درخت و مانند آن عبور در آن زمين مشكل باشد، بايد در هر يك از چهار طرف به اندازه پرتاب يك تير قديمى كه با كمان پرتاب مىكردند(1)، در جستجوى آب برود; و اگر زمين آن اين گونه نباشد، بايد در هر طرف به اندازه پرتاب دو
[1 ـ مجلسى (قدس سره) در شرح «من لا يحضره الفقيه»، مقدار پرتاب تير را دويست گام معين فرموده است.]


تير جستجو نمايد.

(مسأله 680) اگر بعضى از چهار طرف هموار و بعضى ديگر پست و بلند يا عبور در آن مشكل باشد، بايد در طرفى كه هموار است به اندازه پرتاب دو تير و در طرفى كه اين طور نيست، به اندازه پرتاب يك تير جستجو كند.

(مسأله 681) در هر طرفى كه يقين دارد آب نيست، لازم نيست جستجو كند.

(مسأله 682) كسى كه وقت نماز او تنگ نيست و براى تهيه آب وقت دارد، اگر يقين داشته باشد در محلّى دورتر از مقدارى كه بايد جستجو كند آب هست، در صورتى كه مانعى نباشد و مشقّت نيز نداشته باشد، بايد براى تهيه آب برود; و اگر گمان داشته باشد كه آب هست، رفتن به آن محل لازم نيست لكن، اگر گمان او نزديك به يقين باشد، بنابر احتياط واجب بايد براى تهيه آب به آن محل برود.

(مسأله 683) لازم نيست خود انسان در جستجوى آب برود بلكه، مىتواند كسى را كه به گفته او اطمينان دارد، بفرستد و در اين صورت اگر يك نفر از طرف چند نفر برود كافى است.

(مسأله 684) اگر احتمال دهد داخل بار سفر خود، يا در منزل يا در قافله آب هست، بايد به قدرى جستجو نمايد كه به نبودن آب يقين كند يا از پيدا كردن آن نااميد شود.

(مسأله 685) اگر پيش از وقت نماز جستجو نمايد و آب پيدا نكند و تا وقت نماز همان جا بماند، لازم نيست كه دوباره در جستجوى آب برود.

(مسأله 686) اگر بعد از داخل شدن وقت نماز جستجو كند و آب پيدا نكند و تا وقت نماز ديگر در همان جا بماند، جستجو لازم نيست، مگر اين كه احتمال دهد اگر جستجو كند به آب مىرسد.

(مسأله 687) اگر از درنده بترسد يا جستجوى آب به قدرى سخت باشد كه نتواند تحمل كند يا وقت نماز به قدرى تنگ باشد كه هيچ نتواند جستجو كند، جستجو لازم نيست; ولى اگر بتواند مقدارى جستجو كند، جستجو به همان مقدار لازم است. و اگر از دزد بر جان يا مال خود بترسد، نبايد در جستجوى آب برود; ولى اگر مالى كه احتمال مىدهد از بين برود به حسب حال او قابل اعتنا نباشد و ترس ديگرى نيز نداشته باشد، جستجوى آب واجب است.

(مسأله 688) اگر در جستجوى آب نرود تا وقت نماز تنگ شود، معصيت كرده ولى، نماز او با تيمّم صحيح است.

(مسأله 689) كسى كه يقين دارد آب پيدا نمىكند، چنانچه به دنبال آب نرود و با تيمّم نماز بخواند و بعد از نماز بفهمد كه اگر جستجو مىكرد آب پيدا مىشد، نماز او باطل است.

(مسأله 690) اگر بعد از جستجو آب پيدا نكند و با تيمّم نماز بخواند و بعد از نماز بفهمد در جايى كه جستجو كرده آب بوده، نماز او صحيح است.

(مسأله 691) اگر بعد از داخل شدن وقت نماز، وضو داشته باشد و بداند كه اگر وضوى خود را باطل كند نمىتواند وضو بگيرد، چنانچه بتواند بدون ضرر و مشقّت وضوى خود را نگهدارد، نبايد آن را باطل كند و همچنين اگر بداند يا دو شاهد عادل خبر دهند بلكه اگر احتمال صحيح عقلايى نيز بدهد كه تهيه آب براى او ممكن نيست، احتياط واجب آن است كه وضـوى خود را، مگـر با جِماع ـ به تفصيلى كه در مسأله 410 گذشت ـ باطل نكند.

(مسأله 692) اگر پيش از وقت نماز وضو داشته باشد و بداند يا احتمال عقلايى دهد يا دو شاهد عادل خبر دهند كه اگر وضوى خود را باطل كند تهيه آب براى او ممكن نباشد، چنانچه بتواند بدون ضرر و مشقّت وضوى خود را نگهدارد، احتياط واجب آن است كه آن را باطل نكند.

(مسأله 693) اگر كسى كه فقط به مقدار وضو يا به مقدار غسل آب دارد بداند يا دو شاهد عادل به او خبر دهند كه اگر آن را بريزد آب پيدا نمىكند، چنانچه وقت نماز داخل شده باشد، ريختن آن حرام است، و احتياط واجب آن است كه پيش از وقت نماز نيز آن را نريزد بلكه خالى از قُوّت نيست. و هرگاه احتمال عقلايى نيز بدهد كه اگر آب را بريزد ديگر آب پيدا نمىكند، احتياط واجب آن است كه پيش از وقت نماز نيز آب را نريزد.

(مسأله 694) اگر كسى بداند يا دو شاهد عادل به او خبر دهند كه آب پيدا نمىكند، در صورتى كه بعد از داخل شدن وقت نماز، وضوى خود را باطل كند يا آبى را كه دارد بريزد، معصيت كرده ولى، نماز او با تيمّم صحيح است، اگرچه احتياط مستحب آن است كه قضاى آن نماز را نيز بخواند.

دوم: اگر به واسطه پيرى يا ترس از دزد و جانور و مانند آنها يا نداشتن وسيلهاى كه آب از چاه بكشد، دسترسى به آب نداشته باشد، و همچنين اگر تهيّه كردن آب يا استعمال آن به قدرى مشقّت داشته باشد كه عموم مردم آن را با توجه به شرايط و موقعيت شخص تحمّل نكنند، بايد تيمّم كند.

(مسأله 695) اگر براى كشيدن آب از چاه، دلو و ريسمان و مانند اينها لازم داشته باشد و مجبور باشد آنها را بخرد يا كرايه نمايد، اگرچه قيمت آنها چند برابر معمول باشد، بايد تهيّه كند; و همچنين اگر آب را به چندين برابر قيمت آن بفروشند، بايد آن را بخرد ولى، اگر تهيه آنها به قدرى پول بخواهد كه نسبت به حال او ضرر يا مشقت داشته باشد، واجب نيست تهيّه نمايد.

(مسأله 696) اگر ناچار شود كه براى تهيه آب پول قرض كند، بايد قرض نمايد ولى، كسى كه مىداند يا گمان دارد كه نمىتواند قرض خود را بدهد، واجب نيست قرض كند بلكه نبايد قرض كند.

(مسأله 697) اگر كندن چاه مشقّت نداشته باشد، به احتياط واجب بايد براى تهيه آب چاه بكند.

(مسأله 698) اگر كسى بدون منّت و خوارى مقدارى آب به او ببخشد، بايد آن را قبول كند.
سوم: اگر از استعمال آب بر جان خود بترسد يا بترسد كه به واسطه استعمال آن، مرض يا عيبى در او پيدا شود يا مرض او طولانى شود يا شدّت پيدا كند يا به سختى معالجه شود، بايد تيمّم نمايد; ولى اگر آب گرم براى او ضرر نداشته باشد، بايد با آب گرم وضو بگيرد يا غسل كند.

(مسأله 699) لازم نيست يقين كند كه آب براى او ضرر دارد بلكه اگر احتمال ضرر نيز بدهد، چنانچه احتمال او در نظر مردم بجا باشد و از آن احتمال ترس براى او پيدا شود، بايد تيمّم كند.

(مسأله 700) كسى كه مبتلا به درد چشم است و آب براى او ضرر دارد، بايد تيمّم نمايد.

(مسأله 701) اگر به واسطه يقين يا ترس ضرر، تيمّم كند و پيش از نماز بفهمد كه آب

براى او ضرر ندارد، تيمّم او باطل است و اگر بعد از نماز بفهمد، نماز او صحيح است.

(مسأله 702) كسى كه مىداند آب براى او ضرر ندارد، چنانچه غسل كند يا وضو بگيرد و بعد بفهمد كه آب براى او ضرر داشته، وضو و غسل او صحيح است.
چهارم: هرگاه بترسد كه اگر آب را به مصرف وضو يا غسل برساند، خود يا همسر يا اولاد يا رفيق او و يا كسانى كه با او مربوط هستند، مانند خدمتكاران از تشنگى بميرند يا مريض شوند يا به قدرى تشنه شوند كه تحمّل آن مشقّت داشته باشد، بايد به جاى وضو و غسل تيمّم نمايد; و نيز اگر بترسد حيوانى كه معمولاً آن را براى خوردن ذبح نمىكنند ـمانند اسب و قاطر ـ از تشنگى تلف شود، بايد آب را به آن بدهد و تيمّم نمايد، اگرچه حيوان مال خود او نباشد; و همچنين اگر كسى كه حفظ جان او واجب است، به گونهاى تشنه باشد كه اگر انسان آب را به او ندهد تلف شود، بايد آب را به او بدهد.

(مسأله 703) اگر غير از آب پاكى كه براى وضو يا غسل دارد، آب نجسى نيز به مقدار آشاميدن خود و كسانى كه با او مربوط هستند داشته باشد، بايد آب پاك را براى آشاميدن بگذارد و با تيمّم نماز بخواند; ولى چنانچه آب را براى حيوان خود بخواهد، بايد آب نجس را به آن بدهد و با آب پاك، وضو و غسل را انجام دهد.
پنجم: كسى كه بدن يا لباس او نجس است و كمى آب دارد كه اگر با آن وضو بگيرد يا غسل كند، براى آب كشيدن بدن يا لباس او آبى باقى نمىماند،بنابر احتياط واجب بايد بدن يا لباس را آب بكشد و با تيمّم نماز بخواند; ولى اگر چيزى نداشته باشد كه بر آن تيمّم كند، بايد آب را به مصرف وضو يا غسل برساند و با بدن يا لباس نجس نماز بخواند.
ششم: اگر غير از آب يا ظرفى كه استعمال آن حرام است، آب يا ظرف ديگرى نداشته باشد، مثلاً آب يا ظرف او غصبى بوده و غير از آن، آب و ظرف ديگرى نداشتهباشد، بايد به جاى وضو و غسل، تيمّم كند.
هفتم: هرگاه وقت به قدرى تنگ باشد كه اگر وضو بگيرد يا غسل كند تمام نماز يا مقدارى از آن بعد از وقت خوانده شود، بايد تيمّم كند; و بنابر احتياط مستحب اگر وظيفه او غسل بوده، بعد از وقت نيز غسل كند و اگر وظيفهاش وضو بوده، وضو بگيرد و نماز را قضا كند.

(مسأله 704) اگر عمداً نماز را به قدرى تأخير بيندازد كه وقت براى وضو يا غسل

نداشته باشد، معصيت كرده و بايد نماز را با تيمّم بخواند، اگرچه احتياط واجب آن است كه قضاى آن نماز را نيز بجا آورد.

(مسأله 705) كسى كه شك دارد كه اگر وضو بگيرد يا غسل كند، وقت براى نماز او مىماند يا نه، بايد تيمّم كند.

(مسأله 706) اگر كسى گمان كند كه براى وضو يا غسل وقت ندارد و با تيمّم نماز خود را بجا آورد و بعد بفهمد وقت داشته است، بنابر احتياط پس از وضو يا غسل، بايد نماز خود را دوباره بخواند.

(مسأله 707) اگر كسى كه آب دارد به واسطه تنگى وقت با تيمّم مشغول نماز شود و در بين نماز، آبى را كه داشته از دست بدهد، براى نمازهاى بعد مىتواند با همان تيمّم نماز بخواند ولى، اگر آب بعد از نماز از دست برود، اگرچه تيمّم خود را باطل نكردهباشد ـ در صورتى كه وظيفه او تيمّم باشد ـ بايد دوباره تيمّم نمايد.

(مسأله 708) اگر به قدرى وقت داشته باشد كه بتواند وضو بگيرد يا غسل كند و نماز را بدون اعمال مستحبّى آن (مثل اقامه و قنوت) بخواند، بايد غسل كند يا وضو بگيرد و نماز را بدون اعمال مستحبّى آن بجا آورد، بلكه اگر به اندازه سوره نيز وقت نداشتهباشد، بايد غسل كند يا وضو بگيرد و نماز را بدون سوره بخواند.