قرآن و قلمرو دين - در آمدی بر کلام جدید نسخه متنی

دنيوي او نپرداخته‌اند تا گفته شود، دست يابي به نظام اجتماعي بدون استناد به هدايت‌هاي وحياني
نيز امکان پذير است، بلکه زندگي اجتماعي انسان را از آن نظر که از حيات انساني برخوردار است، در نظر
گرفته‌اند. به عبارت ديگر، انسان شناسي آنان در اين بحث، انسان شناسي الهي است، نه مادي؛ يعني
اولاً: انسان از روح مجرد و باقي برخوردار است و حيات او با مرگ بدن پايان نمي‌پذيرد و ثانياً: حيات
او در سراي ديگر از رفتار فردي و اجتماعي او تاثير مي‌پذيرد. بنابراين، قانون و نظام سياسي حاکم بر
اجتماع بايد به گونه اي باشد که سعادت معنوي و ابدي انسان را برآورده سازد. بدين جهت است که حکماي
اسلامي برهان نبوت را در بخش‌هاي مربوط به علم النفس (روان شناسي فلسفي) آورده‌اند.
محقق طوسي ضرورت نبوت و شريعت الهي براي بشر را براي دو مقصود دانسته است:
الف) تکميل شخصيت افراد بشر از طريق عقايد درست، اخلاق و اعمال پسنديده که مصلحت دنيوي و اخروي انسان
را دربردارد؛
ب) تکميل نوع بشر از طريق برپايي نظامي اجتماعي بر اساس خير و فضيلت، و حمايت از دينداران و ارزش
گرايان و به کار گرفتن سياست‌هاي درست نسبت به کساني که از طريق خير و صلاح خارج شده‌اند.

قرآن و قلمرو دين

قلمرو دين از ديدگاه وحي را به دو صورت مي‌توان بررسي کرد: يکي آيات و رواياتي که بيانگر اهداف دين
يا نبوت مي‌باشند، و ديگري آيات و رواياتي که ناظر به حوزه‌هاي مختلف زندگي انسان مي‌باشند؛ يعني
آيات و روايات مربوط به عقايد، عبادات، اخلاق و احکام در زمينه مسائل گوناگون زندگي.

قرآن و اهداف نبوت

از آيات قرآن درباره اهداف نبوت به دست مي‌آيد که دين قلمروي گسترده دارد و همه شئون زندگي انسان را
شامل مي‌شود. اهداف و انگيزه‌هاي بعثت پيامبران از ديدگاه قرآن عبارتند از:

1 . هدايت بشر در زمينه خداشناسي؛

2 . داوري در اختلاف‌ها و نزاع‌ها براي تحقق يافتن امنيت و عدالت در جامعه‌ي بشري.

3 . برپايي قسط در جامعه انساني؛

4 . تعليم کتاب و حکمت الهي به بشر؛

5 . تزکيه نفوس و تعديل غرايز.
در حقيقت بعثت پيامبران الهي سه قلمرو کلي داشته است که عبارتند از:
الف) اصلاح اعتقادي بشر در زمينه مبدا و معاد؛

ب) اصلاح اخلاقي بشر (تعديل غرايز و تمايلات نفساني و پرورش شخصيت معنوي انسان)؛

ج) اصلاح اجتماعي بشر (حفظ نوع انساني در پرتو تشريع قوانين عادلانه همراه با داوران عادل و مجريان

شايسته.)
اين اهداف سه گانه از طريق کتاب و حکمت الهي (شريعت آسماني) قابل دسترسي است. از سوي ديگر با تحقق اين
اهداف از طريق نبوت و شريعت آسماني حجت الهي بر بشر نيز تمام گرديده است. بدين جهت، قرآن کريم در جايي
ديگر يادآور شده است که غرض از بعثت پيامبران الهي اين بوده که مردم بر خداوند حجتي نداشته باشند.
حاصل بحث آن که از ديدگاه قرآن کريم، نبوت‌ها و شريعت‌هاي آسماني قلمروي گسترده داشته و همه شئون و
ابعاد زندگي بشر را شامل مي‌شود. پيامبران الهي تنها مسئوليت ابلاغ پيام‌هاي الهي به بشر را بر
عهده نداشته‌اند؛ بلکه برقراري قسط و عدل در جامعه بشري نيز در شمار وظايف آنان بوده است. بديهي
است، تحقق اين هدف بدون در دست داشتن رهبري سياسي جامعه و تشکيل حکومت امکان‌پذير نيست، از اين رو،
قرآن کريم همان گونه که از اعطاي کتاب و حکمت از جانب خداوند به خاندان ابراهيم (پيامبران ابراهيمي)
سخن گفته است، از اعطاي ملک و فرمانروايي به آنان نيز گزارش داده است. « فقد اتينا آل ابراهيم الکتاب