2 ـ 2 ـ 5 ـ اقسام اعراض غريب - آشنایی با منطق و فلسفه نسخه متنی

2 ـ 2 ـ 5 ـ اقسام اعراض غريب

عرض هاى غريب در برابر عرض هاى ذاتى اند. اين عرض ها بر چند گونه اند كه عبارتند از:

(1) ـ عرضى كه به واسطه امرى خارجى عارض مى شود كه اعم از معروض است ؛ مانند عروض سفيدى بر جسم .

(2) ـ عـرضـى كـه بـه واسـطـه امـرى خـارجـى عـارض مى شود كه اخص از معروض است ؛ مانند عروض خنده بر
حيوان به واسطه انسان ؛ يعنى حيوان از آن رو كه انسان است ، خندان است .

(3) ـ عـرضـى كه به واسطه امرى كه مباين با معروض است بر معروض عارض مى شود؛ مانند عـروض حرارت بر آب به
واسطه آتش . با اين كه آب و آتش با يكديگر متضاد و متباينند، آب به وسيله حرارت آتش گرم مى شود.

ميان قدما و متاءخّران فيلسوفان مسلمان در عروض عارض بر معروض به واسطه جزئى كه اعم از مـعروض است ،
اختلاف نظر است . قدما آن را از عرض هاى غريب و متاءخّران آن را از عرض هاى ذاتـى مـى دانـنـد؛

مـانـنـد عـروض حـركـت ارادى بـر انـسـان از آن رو كـه حـيـوان اسـت . در ايـن مثال ، حيوانيّت جزء
ماهيت انسان و اعم از آن است .

خلاصه درس

كلّيات خمس مقدّمه تعريف اند. وجود پرسش هاى گوناگون در ذهن انسان ، نياز او را به تعاريف نشان مى
دهد. تعريف ، يا تعريف به حدّ است و يا تعريف به رسم . هر يك از حدّ و رسم بر دو گـونـه كـامـل و نـاقـص
تقسيم مى شوند. تعريف به حدّ، به ماهيت و ذات اشيا نظر دارد و جنس و فـصـل اشـيـا را مـشـخـص ‍ مـى
سـازد و فـلاسـفـه بـر ايـن بـاورنـد كـه تـعـريـف كامل حدّى ، دشوار و بلكه در مواردى بسيار،
ناممكن است .

ذاتى در منطق و فلسفه داراى دو معناست :

اوّل

ذاتى در باب كلّيّات خمس ؛ دوم ـ ذاتى در باب برهان .

ذاتى در باب كلّيّات خمس در برابر عرض خاص و عرض عام جاى دارد. ذاتى با اين معنا يا خود ذات اسـت ( نـوع
) يـا اعـم از ذات ( جـنـس ) و يـا مـسـاوى آن اسـت . ( فصل ).

ذاتـى در بـاب بـرهـان ، در بـرابـر عـرض هـاى غـريـب اسـت و شـامـل ذات و امـور ذاتـى و عـرض هـاى
خـاص و لوازم (اشـيا) است و ذاتى با اين معنا در برابر عرض هاى عام و مفارق جاى دارد.

پرسش

1 ـ كلّيّات خمس را نام برده ، توضيح دهيد.

2 ـ پرسش هاى بنيادين انسان كدامند و وظيفه منطق در برابر انواع پرسش هاى او چيست ؟

3 ـ واسطه در اثبات و واسطه در ثبوت را توضيح دهيد.

4 ـ اقسام تعريف را نام ببريد و توضيح دهيد كه چرا كشف حد تام اشيا دشوار است ؟

5 ـ ذاتى در كلّيّات خمس و در باب برهان را توضيح دهيد.

درس سوم:
قضايا

مـنـطق صورى داراى دو بخش اساسى است :

، تصوّرات ؛ دوم ، تصديقات .

‍ تصديق ، عـبـارت از
مـبـحـث قـضـايـاسـت . قـضـيـّه ، مـقـدّمـه و مـدخـل (قـيـاس ) اسـت . قـيـاس بـا اشكال گوناگونش
محور و اساس منطق صورى است و قضيّه ، اساس و واحد قياس .