4 ـ اقسام علّت - آشنایی با منطق و فلسفه نسخه متنی

تـحـليـل عـلّيـّت

در تـحـليـل عـلّيـّت ، عـيـن ربـط بـودن مـعـلول بـه عـلّت تـبـيـيـن مـى
گـردد و ثـابـت مـى شـود كـه ارتـبـاط عـلّت و معلول ، از نوع (اضافه اشراقيه ) است نه اضافه مقولى .

تـحـليـل مـنـاط نـيـازمـنـدى مـعـلول بـه عـلّت

ايـن مـسـاءله از مـسـائل مـهـم علّيّت است و در
آن ، ملاك نيازمندى معلول به علّت از ديدگاه حسّى ، عقلى ، كلامى و فـلسـفـى تـبـيـيـن گـشـتـه و
نـظـر حـكـمـت مـتعاليه ، كه (فقر وجودى ) يا (امكان فقرِى ) است ، برگزيده شده است .

سـنـخـيـّت عـلّت و مـعـلول

يـكـى از قـوانـيـن مـهـم ، كـه از اصـل عـلّيـّت فـراهـم مـى آيـد،
(اصـل سـنخيّت ) است . اين قانون در فلسفه به قانون (الواحد) مـشـهـور اسـت كـه بـنـابـرايـن ، صـدور
كـثـيـر از واحـد و صـدور واحـد از كـثـيـر محال است . براى اثبات اين قانون ، دو دليل حسّى (
استقرايى ) و عقلى اقامه شده است .

ضـرورت عـلّى و مـعـلولى ( جـبـر عـلّى و مـعـلولى )

ايـن اصل ، يكى ديگر از اصول منتج از اصل كلّى
علّيّت است . فلاسفه مسلمان گفته اند: (اَلشَّى ءُ ما لَمْ يـَجـِبْ لَمْ يـُوجـَدْ.) ايـن قـانـون را
( انـفـكـاك نـاپـذيـرى معلول از علّت تامّه ) و (ترتّب معلول بر علّت تامّه ) نيز مى گويند.

4 ـ اقسام علّت

فلاسفه مسلمان به پيروى از ارسطو، علّت هاى مؤ ثر در اشيا را به علّت هاى داخـلى و
خـارجـى تـقـسـيم كرده اند. علّت هاى داخلى همان علّت مادّى و علّت صورى اند و علّت هاى خارجى ،
عبارت از علّت فاعلى و غايى است .

پرسش

1 ـ علّيّت را تعريف كنيد.

2 ـ ملاك نيازمندى به علّت را براساس ديدگاه هاى مختلف بيان كنيد.

3 ـ سنخيّت علّى و معلولى را توضيح دهيد.

4 ـ دلايل اصل سنخيّت را بيان كنيد.

5 ـ جبر علّى و معلولى را توضيح دهيد و نتيجه اش را بيان كنيد.

6 ـ انواع و اقسام علّت را نام برده ، آن ها را توضيح دهيد.