ترجمه تفسیر المیزان جلد 16

‌صفحه‌ى 158

نفاق و منافقين بحث مى‏كند، كه ظهور و پيدايش منافقين آغازش در مدينه و بعد از هجرت بود، كه اسلام، شوكت و نيرويى به خود گرفت، و اما در مكه كه اسلام در شدت ضعف و ذلت بود، و همواره به مؤمنين اهانت مى‏شد، و در تنور فتنه‏ها و گرفتاريها مى‏سوختند، در آن روز رسول خدا (ص) و جامعه اسلامى نيرويى نداشت، مخصوصا در مقابل قريش عزتى و شوكتى نداشت، تا كسى از ترس شوكتش تظاهر به اسلام كند، و كفر باطنى خود را پنهان بدارد.

علاوه بر اين آيه شريفه" وَ لَئِنْ جاءَ نَصْرٌ مِنْ رَبِّكَ لَيَقُولُنَّ إِنَّا كُنَّا مَعَكُمْ"، از نصرت و فتح و غنيمت خبر مى‏دهد، و معلوم است كه همه اينها در مدينه اتفاق افتاده، نه در مكه.

و نظير دو آيه مورد بحث آيه" وَ مَنْ جاهَدَ فَإِنَّما يُجاهِدُ لِنَفْسِهِ" است كه گفتگو از جهاد مى‏كند، و معلوم است كه جهاد و جنگ همه در مدينه، و بعد از هجرت اتفاق افتاده است.

و ليكن اين نظريه سخيف و باطل است، و ادله‏اى كه آورده هيچ دلالت بر مدعايش ندارد، اما داستان منافقين، اتفاقا دليل بر اين است كه آيه شريفه در مكه نازل شده، براى اينكه در آيه گفتگو از آزار و اذيت شده، و در مدينه مسلمانان از كسى آزار و اذيت نديدند، هر چه اذيت و شكنجه ديدند، در مكه ديدند، و اما آن ملاكى كه در آيه براى نفاق ذكر كرد، كه منافقين مى‏گويند" آمَنَّا بِاللَّهِ فَإِذا أُوذِيَ فِي اللَّهِ ..."، يعنى مى‏گويند ايمان آورديم و بر اين دعوى ادامه مى‏دهند، تا آنجا كه به خاطر ايمان به خدا اذيت شوند، آن وقت از حرف خود بر مى‏گردند، اين ملاك، ملاكى است كه هم ممكن است در مكه تحقق پيدا كند و هم در مدينه.

و اما داستان نصرت آنان نيز مستلزم فتح و غنيمت نيست، بلكه مصاديق ديگرى نيز دارد، كه خداوند با آن گشايشى به كار بندگانش بدهد، علاوه بر اين آيه شريفه نمى‏خواهد بفرمايد كه نصرت خدا به ايشان رسيد، بلكه مى‏فرمايد: اهل نفاق ما دام كه اذيتى نديده‏اند دم از اسلام مى‏زنند، همين كه آزار ديدند به عقب برمى‏گردند، و اگر نصرتى از خدا به مؤمنين برسد، آنها نيز خود را جزو مسلمانان قلمداد كرده و براى اينكه از آن پيروزى سهمى ببرند مى‏گويند: ما هم مسلمانيم، و با شماييم، و اين عبارت در باره آزار ديدن دلالت بر وقوع آن دارد، چون مى‏فرمايد: و همين كه اذيت ديدند، ولى در باره نصرت اين دلالت را ندارد، چون فرموده: و اگر نصرتى از خدا به مؤمنين برسد، و معلوم است كه كلمه" اگر" تنها امكان تحقق را مى‏رساند، نه وقوع آن را، ساده‏تر بگوييم كلمه" اگر" تنها دلالت دارد كه چنين چيزى‏