داستان قوم" سبا" كه متنعم بودند و كفران نمودند و هلاك و نابود گشتند - ترجمه تفسیر المیزان جلد 16

‌صفحه‌ى 548

انتقال نبوده، و هر يك در جاى خود ثابت بوده است.

" اعْمَلُوا آلَ داوُدَ شُكْراً"- اين جمله خطاب به سليمان، و ساير افراد دودمان داوود است كه با سليمان بودند، به ايشان مى‏فرمايد خدا را بندگى كنند، تا شكر او را به جاى آورده باشند." وَ قَلِيلٌ مِنْ عِبادِيَ الشَّكُورُ" اين جمله يا مى‏خواهد مقام شاكران را بالا ببرد، و بفرمايد كسانى كه خدا را همواره شكر بگويند، اندكند تنها افراد انگشت شمار و معدودى از آنان چنينند، و يا مى‏خواهد حكم قبلى را تعليل كند، و بفرمايد: اين كه به شما آل داوود گفتيم شكر بگزاريد، براى اين است كه خواستيم عده شكرگزاران زياد شوند، چون شكرگزاران، خيلى كم هستند پس عده آنها را زياد كنيد.

" فَلَمَّا قَضَيْنا عَلَيْهِ الْمَوْتَ ما دَلَّهُمْ عَلى‏ مَوْتِهِ إِلَّا دَابَّةُ الْأَرْضِ تَأْكُلُ مِنْسَأَتَهُ" مراد از" دَابَّةُ الْأَرْضِ"- به طورى كه در روايت آمده- حشره معروف به موريانه است، كه چوبها و پارچه‏ها را مى‏خورد، و مراد از" منساة" عصا است، و اينكه فرموده:" فَلَمَّا خَرَّ تَبَيَّنَتِ الْجِنُّ أَنْ لَوْ كانُوا يَعْلَمُونَ الْغَيْبَ ما لَبِثُوا فِي الْعَذابِ الْمُهِينِ" كلمه" خر" از خرور است، كه به معناى به خاك افتادن است.

از سياق استفاده مى‏شود كه سليمان در حالى كه تكيه به عصا داشته، از دنيا رفته، و كسى متوجه مردنش نشده، و هم چنان در حال تكيه به عصا بوده، و از انس و جن كسى متوجه واقع مطلب نبوده، تا آنكه خداوند موريانه‏اى را مامور مى‏كند، تا عصاى سليمان را بخورد، و عصا از كمر بشكند، و سليمان به زمين بيفتد، آن وقت مردم متوجه شدند، كه وى مرده است، و جن به دست آورد و گفت اى كاش علم غيب مى‏داشت، چون اگر علم به غيب مى‏داشت، تا به امروز در باره مرگ سليمان در اشتباه نمى‏ماند، و اين عذاب خوار كننده را بيهوده تحمل نمى‏كرد.

داستان قوم" سبا" كه متنعم بودند و كفران نمودند و هلاك و نابود گشتند

" لَقَدْ كانَ لِسَبَإٍ فِي مَسْكَنِهِمْ آيَةٌ جَنَّتانِ عَنْ يَمِينٍ وَ شِمالٍ ..."

مردم سبا قومى قديمى از عرب بودند، كه در يمن زندگى مى‏كردند، و نام سبا- به طورى كه گفته‏اند-: نام پدر بزرگ ايشان، سبا پسر يشحب، پسر يعرب پسر قحطان است، و منظور از جمله" عَنْ يَمِينٍ وَ شِمالٍ" سمت راست و چپ آبادى ايشان است.

" كُلُوا مِنْ رِزْقِ رَبِّكُمْ"- در اين جمله امر مى‏كند رزق پروردگارتان را از اين دو مزرعه بخوريد، و اين كنايه است از اينكه اين دو مزرعه از جهت حاصلخيزى تمامى اقتصاد آن مردم را اداره مى‏كرده، آن گاه بعد از امر به خوردن رزق، امر به شكر پروردگار مى‏كند، كه چنين نعمتى و رزقى مرحمت كرده، و چنين سرزمينى به آنها داده" بَلْدَةٌ طَيِّبَةٌ وَ رَبٌّ غَفُورٌ" شهرى‏