تمثيلى متضمن رد و ابطال پندار مشركين در باره اينكه خدا از مخلوقات خود شركايى دارد - ترجمه تفسیر المیزان جلد 16

‌صفحه‌ى 264

تعليل جمله" وَ هُوَ أَهْوَنُ عَلَيْهِ" است، و حاصل آن اين است كه: هر صفت كمال كه در موجودى از موجودات زمين و آسمان باشد چه صفت جمال باشد، و چه جلال، اعلا مرتبه آن، يعنى مطلق غير مقيد، و خالص بدون خلط و شائبه آن در خدا است، پس آسان ديگران براى او آسان‏تر است.

" وَ هُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ"- اين جمله در مقام تعليل جمله" وَ لَهُ الْمَثَلُ الْأَعْلى‏ ..."

است، و معنايش اين است كه: بدين جهت گفتيم كه عالى‏ترين صفات از آن اوست، كه او عزيز است، يعنى واجد است آنچه را كه ديگران فاقد آنند، و ممكن نيست چيزى برايش ممتنع باشد، و نيز براى اينكه او حكيم است، و نقص و فتور عارض بر فعل او نمى‏شود، چون اگر يكى از صفات او كه در ديگران نيز هست اعلا نمى‏بود، قهرا محدود و غير مطلق، و مخلوط به ضد و آميخته با نقص و قصور مى‏بود، و به خاطر همين نقص و قصور ذليل و پست مى‏شد، و حال آنكه او عزيز است، و عزتش على الاطلاق است، از سوى ديگر اگر نقص در او راه مى‏داشت، اين نقص و فتور در فعل او رخنه ايجاد مى‏كرد، و ديگر حكيم على الاطلاق نمى‏بود، و حال آنكه حكيم على الاطلاق است.

تمثيلى متضمن رد و ابطال پندار مشركين در باره اينكه خدا از مخلوقات خود شركايى دارد

" ضَرَبَ لَكُمْ مَثَلًا مِنْ أَنْفُسِكُمْ هَلْ لَكُمْ مِنْ ما مَلَكَتْ أَيْمانُكُمْ مِنْ شُرَكاءَ فِي ما رَزَقْناكُمْ فَأَنْتُمْ فِيهِ سَواءٌ تَخافُونَهُمْ كَخِيفَتِكُمْ أَنْفُسَكُمْ ..."

كلمه" من" در جمله" من انفسكم" براى ابتداء غايت است، يعنى خداوند براى شما مثلى زده كه از خود شما اخذ شده، و از حالات خود شما گرفته شده، آن گاه با جمله" هَلْ لَكُمْ" شروع به آن مثل مزبور شده است، و استفهام آن انكارى است و كلمه" ما" در جمله" مِنْ ما مَلَكَتْ" نوعيت را مى‏رساند، يعنى از نوع آنچه شما مالكيد، از قبيل بردگان و كلمه" من" در جمله" من شركاء" زيادى است، و" شركاء" مبتدا، و جمله" فَأَنْتُمْ فِيهِ سَواءٌ" تفريع بر شركت است و كلمه" انتم" خطابى است كه از طريق غلبه شامل بردگان و مالكين آنان مى‏شود، و جمله" تَخافُونَهُمْ كَخِيفَتِكُمْ أَنْفُسَكُمْ" به اين معنا است كه: مى‏ترسيد مملوك‏هاى شركاء در تصرف مال مشترك استبداد به خرج دهند، همان طور كه مى‏ترسيد كه شركاى آزاد و مثل خودتان در مال مشترك تصرف كنند، بدون اينكه اجازه و رضايتى از شما كسب كرده باشند.

و اين مثلى است كه خداى تعالى براى بطلان پندار مشركين زده، كه براى خدا شريكهايى از مخلوقات خود او گرفته‏اند، و آنها را چون خدا" اله و رب" پنداشته‏اند، و اين مثل را به صورت استفهام انكارى آورده، مى‏پرسد: آيا هيچ در بين مملوك‏ها و غلام و كنيزهاى‏