دروغگويى و پنهانكارى كفار در قيامت روز كشف اسرار است، از باب ظهور ملكات رذيله و عادات بد نفسانى است‏ - ترجمه تفسیر المیزان جلد 16

‌صفحه‌ى 577

ضعفاء به ايشان زدند- كه شما ما را مجبور كرديد- به اينكه" أَ نَحْنُ صَدَدْناكُمْ" آيا ما شما را از ايمان باز داشتيم؟ مانع شديم" عَنِ الْهُدى‏ بَعْدَ إِذْ جاءَكُمْ" از اينكه هدايت را بعد از آنكه به وسيله دعوت نبوى در اختيارتان قرار گرفت بپذيريد؟ حاشا زيرا بهترين دليل بر اينكه ما شما را مجبور نكرديم، و بين شما و ايمان حائل نشديم، اين است كه شما در ايمان و كفر مختار بوديد،" بَلْ كُنْتُمْ مُجْرِمِينَ" بلكه خودتان مجرم بوديد، و مى‏خواستيد بر جرم خود ادامه دهيد، و به همين جهت جرم خود را تا مرز كفر كشانديد، و با اينكه هدايت الهى در اختيارتان قرار گرفت، زير بار نرفتيد، بدون اينكه از ناحيه ما مجبور شده باشيد، پس كفر شما مستند به خود شماست، و ما براى از آنيم.

" وَ قالَ الَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا لِلَّذِينَ اسْتَكْبَرُوا"- اين جمله حكايت كلام ضعفاست كه در رد دفاعيه مستكبرين گفتند:" بَلْ مَكْرُ اللَّيْلِ وَ النَّهارِ" نه، شما بى تقصير نيستيد، چون نقشه‏هاى پى‏گير، و مكر شبانه روزى شما ما را به كفر واداشت،" اذ" چون شما همواره" تَأْمُرُونَنا أَنْ نَكْفُرَ بِاللَّهِ وَ نَجْعَلَ لَهُ أَنْداداً" به ما دستور مى‏داديد به خدا كفر بورزيم، و براى او انداد و امثالى از آلهه دروغى قائل شويم، يعنى شما در دنيا به طور دائم و شبانه‏روزى نقشه مى‏ريختيد، براى اينكه ما را ضعيف كنيد و بر ما فرمانروا باشيد و ما را واداريد كه خواسته‏هاى شما را اطاعت كنيم و ايمان آوريم، لذا ناچار بوديم بر اينكه سر در اطاعت نهيم و كافر و مشرك شويم چون شما كفر و شرك را از ما مى‏خواستيد، و مگر اجبار غير از اين است؟

دروغگويى و پنهانكارى كفار در قيامت روز كشف اسرار است، از باب ظهور ملكات رذيله و عادات بد نفسانى است‏

" و اسروا"- و پنهان داشتند:" النَّدامَةَ لَمَّا رَأَوُا الْعَذابَ" ندامت خود را چون عذاب را ديدند، و فهميدند كه ديگر راه فرارى ندارند. و اين پنهان كارى در آن روز با اينكه روز قيامت روزى است كه همه پنهانيها و اسرار بيرون مى‏افتد، و روزى است كه" يَوْمَ هُمْ بارِزُونَ لا يَخْفى‏ عَلَى اللَّهِ مِنْهُمْ شَيْ‏ءٌ- چيزى از اسرار مردم بر خدا پوشيده نمى‏ماند" «1» نظير دروغگوييشان و انكار شركشان است، و نيز نظير قسم دروغ خوردنشان است، كه در قيامت همه اينها از آنان سر مى‏زند، و اين از باب ظهور ملكات رذيله است، كه در نفوس آنها ريشه دوانده، از آنجايى كه در دنيا همواره ندامت خود را از ترس شماتت دشمنان پنهان مى‏داشتند، اين پنهان‏كارى براى آنان عادت شده، لذا در قيامت هم با اينكه روز بروز و ظهور نهانى‏ها است، و روز" تُبْلَى السَّرائِرُ" برون افتادن اسرار از پرده‏ها است، مع ذلك دست از عادت دنيايى خود بر نمى‏دارند، و به مقتضاى ملكه دروغگويى باز دروغ مى‏گويند با اينكه مى‏دانند كه‏

(1) سوره غافر، آيه 16.