ترجمه تفسیر المیزان جلد 16
لطفا منتظر باشید ...
صفحه‌ى 172هستند، از اين رو معبود شما شده، و شما آنها را مىپرستيد كه از شما راضى شوند، و در نتيجه روزى به شما بدهند، و روزيتان را فراوان سازند، و ليكن بايد بدانيد كه اينها مالك رزقى براى شما نيستند، و آن كس كه مالك رزق شما است خدا است، كه سبب امتداد بقاى شماست، چون اوست كه شما را آفريده، و نيز رزقتان را خلق كرده، و آن رزق را سبب امتداد بقاى شما قرار داده، چون ملكيت تابع خلقت و ايجاد است.و چون برگشت معناى جمله مورد بحث به اين معنا بود، لذا دنبال آن فرمود:" فَابْتَغُوا عِنْدَ اللَّهِ الرِّزْقَ وَ اعْبُدُوهُ وَ اشْكُرُوا لَهُ" يعنى حال كه رزق شما نزد خدا است، و غرض شما هم از عبادت رزق است، پس رزق را از خدا بخواهيد، چون اوست كه مالك رزق شماست، پس غير او را نپرستيد، بلكه تنها خدا را بپرستيد، و او را شكر گزاريد كه به شما رزق داده، و به انواع نعمتها بهرهمند ساخته، و شكر منعم در برابر آنچه انعام كرده واجب است." إِلَيْهِ تُرْجَعُونَ"- اين جمله در مقام بيان علت جمله" وَ اعْبُدُوهُ وَ اشْكُرُوا لَهُ" است، و به همين جهت بدون واو عاطفه آمده، و در آن فهمانده كه اين كه گفتيم خدا را عبادت كنيد، نه براى اين كه به شما رزق دهد، بلكه براى اينكه به سويش باز مىگرديد، و از شما حساب مىكشد، چون اگر قيامتى و رجوعى و حسابى نبود، براى عبادت خدا هيچ علت قانع كنندهاى وجود نداشت، چون رزق و امثال آن هر يك براى خود اسباب خاص طبيعى دارد، و رزق نه با عبادت زياد مىشود، و نه با كفر نقصان مىپذيرد، پس تنها ملاك عبادت سعادت اخروى است، كه با ايمان و كفر و عبادت و شكر و ترك عبادت و كفران مختلف مىشود، پس بايد مساله رجوع به خدا باعث عبادت و شكر شود، نه طلب رزق." وَ إِنْ تُكَذِّبُوا فَقَدْ كَذَّبَ أُمَمٌ مِنْ قَبْلِكُمْ وَ ما عَلَى الرَّسُولِ إِلَّا الْبَلاغُ الْمُبِينُ" از ظاهر آيه برمىآيد كه تتمه كلام ابراهيم (ع) باشد، ولى بعضى «1» از مفسرين گفتهاند:" كلام خدا و خطاب به مشركين قريش است" ولى به نظر ما بعيد است.و معناى شرط" ان" و جزاء" فَقَدْ كَذَّبَ ..." كه در صدر آيه است، اين است كه:تكذيب از شما بعيد نيست، بلكه انتظارش هم مىرفت، براى اينكه اين عمل همانند سنت جارى در همه امتهاى مشرك است، و بناى مشركين هميشه بر آن بوده، شما هم يكى از آنها و آخرين آن امتهاييد، و در اين ميان هيچ وظيفهاى متوجه من نيست، چون من رسول هستم، و بدان جهت كه رسولم جز ابلاغ، هيچ مسئوليتى ندارم.
