ترجمه تفسیر المیزان جلد 16

‌صفحه‌ى 185

بيرون كنيم، و همچنين اهل او را، مگر همسرش را كه او از باقى‏ماندگان در قريه است.

دليل بر اين معنايى كه ما كرديم آيات" فَلَمَّا ذَهَبَ عَنْ إِبْراهِيمَ الرَّوْعُ وَ جاءَتْهُ الْبُشْرى‏ يُجادِلُنا فِي قَوْمِ لُوطٍ إِنَّ إِبْراهِيمَ لَحَلِيمٌ أَوَّاهٌ مُنِيبٌ يا إِبْراهِيمُ أَعْرِضْ عَنْ هذا، إِنَّهُ قَدْ جاءَ أَمْرُ رَبِّكَ وَ إِنَّهُمْ آتِيهِمْ عَذابٌ غَيْرُ مَرْدُودٍ" «1» است، و از اين آيات به خوبى برمى‏آيد كه در آيات مورد بحث هم منظور ابراهيم دفاع از قوم لوط بود، نه از خود لوط.

ملائكه نيز از كلام او همين را فهميدند، و كلامش را بر ظاهرش باقى گذاشتند، و در پاسخش گفتند ما از هر كس داناتريم كه چه كسانى در آن قريه هستند، و مى‏دانيم كه لوط و خانواده‏اش كسانى نيستند كه سزاوار عذاب باشند، و به زودى او و خانواده‏اش نجات مى‏يابند، به جز همسرش كه او هلاك شدنى است، و چون همان طور كه گفتيم ملائكه از كلام ابراهيم (ع) دفاع از اهل قريه را فهميدند لذا در پاسخ گفتند: عذاب اهل قريه امرى است حتمى، همان طور كه آيات سوره هود هم به آن اشاره مى‏كند.

مفسرين در معناى جمله" إِنَّ أَهْلَها كانُوا ظالِمِينَ" و جمله" قالَ إِنَّ فِيها لُوطاً" مشاجراتى طولانى دارند، كه چون فايده از آن عايد نمى‏شد از نقلش خوددارى كرديم، خوانندگان مى‏توانند به تفاسير مفصل مراجعه كنند.

" وَ لَمَّا أَنْ جاءَتْ رُسُلُنا لُوطاً سِي‏ءَ بِهِمْ، وَ ضاقَ بِهِمْ ذَرْعاً وَ قالُوا لا تَخَفْ وَ لا تَحْزَنْ ..."

ضمير جمع در هر دو" بهم" به كلمه" رسل" برمى‏گردد، و حرف" باء" بر سر آن دو سببيت را مى‏رساند، و چنين معنا مى‏دهد كه چون فرستادگان ما نزد لوط شدند به سبب ايشان بد حالى عارضش شد، براى اينكه فرستادگان به صورت جوانانى زيبا و امرد مجسم شده بودند، لوط ترسيد مبادا مردم در باره آنان قصد سوء كنند، كه اگر چنين شود او از دفاع از آنان ناتوان خواهد شد، و در برابر ميهمانان شرمنده خواهد گشت.

" وَ قالُوا لا تَخَفْ وَ لا تَحْزَنْ"- يعنى فرستادگان گفتند: مترس و اندوهناك مباش كه خطر يقينى و احتمال خطرى كه تو را تهديد كند در بين نيست، چون خوف هميشه به خاطر مكروهى پيدا مى‏شود كه احتمال وقوعش برود، و اندوه وقتى مى‏آيد كه آن مكروه واقع شده‏

(1) همين كه ترس و وحشت از ابراهيم زايل شد، و بشارت را شنيد، شروع كرد به صحبت كردن و شفاعت در باره قوم لوط، بلكه عذاب را از آنان بردارد، چون ابراهيم مردى بردبار بود، كه بسيار به درگاه ما رجوع مى‏كرد، ما بدو گفتيم: كه اى ابراهيم از اين سخن بگذر، براى اينكه امر پروردگارت رسيده، كه قوم لوط عذاب شوند، و عذابشان به هيچ وجه برنخواهد گشت. سوره هود، آيه 74 و 76.