ترجمه تفسیر المیزان جلد 16

‌صفحه‌ى 253

با نصب خوانده‏اند.

احتمال هم دارد از باب حذف مضاف باشد، و تقرير آن" و من آياته آية ان يريكم البرق- و يكى از آيات او آيت نشاندادن برق به شما است" باشد، هم چنان كه احتمال دارد تقدير آن" و من آياته آية البرق" باشد، و جمله" يُرِيكُمُ الْبَرْقَ ..." جمله استينافى باشد، و نيز احتمال دارد جمله" من آياته" متعلق باشد به جمله" يريكم" و تقدير كلام" يريكم من آياته البرق" باشد، و نيز احتمال دارد" من آياته" حال از" البرق" باشد و تقدير كلام" و يريكم البرق حال كون البرق من آياته" باشد، يعنى برق را به شما نشان مى‏دهد، در حالى كه برق يكى از آيات اوست.

اينها وجوه متفرقى است كه خواننده خود به دورى آنها از ذهن آگاه است، علاوه بر اين بعضى از آنها كلام را در اين آيه از سياق آيات سابق كه نظير همين آيه هستند خارج مى‏سازد، مانند دو وجه اخير.

و جمله" خَوْفاً وَ طَمَعاً" معنايش" خوفا من الصاعقه، و طمعا فى المطر- ترس از صاعقه و طمع به باران" است، و تفسير جمله:" وَ يُنَزِّلُ مِنَ السَّماءِ ماءً فَيُحْيِي بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها" مكرر در اين كتاب گذشت، و معناى جمله" إِنَّ فِي ذلِكَ لَآياتٍ لِقَوْمٍ يَعْقِلُونَ" اين است كه: كسانى كه اهل تعقل هستند، مى‏فهمند كه در اين ميان عنايتى به اين نظام كه سراپا مصلحت است مى‏باشد، و پديد آمدن، صرفا از باب تصادف و اتفاق نيست.

" وَ مِنْ آياتِهِ أَنْ تَقُومَ السَّماءُ وَ الْأَرْضُ بِأَمْرِهِ ثُمَّ إِذا دَعاكُمْ دَعْوَةً مِنَ الْأَرْضِ إِذا أَنْتُمْ تَخْرُجُونَ" كلمه قيام كه لفظ" تقوم" مضارع آن است به معناى ايستادن، و در مقابل قعود است كه به معناى نشستن است، و چون معتدل‏ترين حالات آدمى، كه در آن بر همه كارهايش مسلط است، حالت ايستادگى است، لذا در عرب وقتى بخواهند از ثبوت و استقرار چيزى بر معتدل‏ترين حالاتش خبر دهند، تعبير به قيام آن چيز مى‏كنند، هم چنان كه در قرآن كريم بر تدبير عالم از ناحيه خدا قيام اطلاق كرده، و فرموده:" أَ فَمَنْ هُوَ قائِمٌ عَلى‏ كُلِّ نَفْسٍ بِما كَسَبَتْ" «1».

و مراد از قيام آسمان و زمين به امر خدا، ثبوت آن دو است بر حالاتى كه عبارت است از حركت و سكون و تغيير و ثبات كه خدا به آنها داده، و اما اينكه كلمه" أمر" به چه‏

(1) آيا كسى كه او قائم بر هر نفسى است به آنچه مى‏كند. سوره رعد، آيه 33.