ترجمه تفسیر المیزان جلد 16
لطفا منتظر باشید ...
صفحه‌ى 260نامتناهى وضعش نسبت به موارد مختلف نمىشود، و تعلقش بر دشوار و آسان يكسان است، پس كلمه أفعل تفضيل (آسانتر) در اين جا معنا ندارد".در جواب از اين اشكال وجوهى ذكر كردهاند.اول «1» اينكه:" ضمير در" عليه" به خدا برنمىگردد، بلكه به خلق برمىگردد، و معنايش اين است كه: اعاده هر چيزى براى خلق آسانتر از ايجاد ابتدايى است، چون ايجاد ابتدايى الگو ندارد، ولى اعاده هر چند بار هم كه باشد آسانتر است چون الگو دارد، و چون اعاده از ابتداء براى خلق آسانتر است ديگر در باره خداى تعالى چه اشكالى دارد".و اين توجيه صحيح نيست، براى اينكه برگشتن ضمير به خلق خلاف ظاهر آيه است.دوم «2» اينكه:" كلمه" اهون" در اين جا از معناى تفضيلى منسلخ است، و همان معناى" آسان" را مىدهد، نه" آسانتر"، هم چنان كه كلمه" خير" با اينكه در اصل فعل تفضيل است، و معناى" بهتر" را مىدهد در جمله" ما عِنْدَ اللَّهِ خَيْرٌ مِنَ اللَّهْوِ- آنچه نزد خدا است خوبست نه لهو"، از معناى تفضيلى منسلخ شده".اشكال اين توجيه هم اين است كه: دليلى بر آن نيست، و تحكم واضحى است.سوم «3» اينكه: آسانتر بودن اعاده از انشاء ابتدايى از نظر مقايسه خود آن دو با هم است، نه اينكه نسبت به خدا باشد، و اين تفضيل در بين فعلى و فعل ديگر خدا هيچ مانعى ندارد، هم چنان كه خودش فرموده:" لَخَلْقُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ أَكْبَرُ مِنْ خَلْقِ النَّاسِ" «4».اين توجيه همان است كه از كلام زمخشرى هم استفاده مىشود كه گفته است:" اگر بگويى چرا در جمله" ثُمَّ إِذا دَعاكُمْ ..." اعاده خلق اين قدر بزرگ شمرده شده، به طورى كه گويى از قيام آسمانها و زمين به امر خدا مهمتر است؟ و آن وقت همين اعاده در جمله" وَ هُوَ أَهْوَنُ عَلَيْهِ" آسانتر معرفى شده؟ در جواب مىگوييم: اعاده انسانها در قيامت فى نفسه بزرگ هست، و ليكن به قياس با انشاء ابتدايى آسانتر معرفى شده" «5».اشكال اين وجه اين است كه: كلمه" اهون" مقيد به" عليه" شده، يعنى براى خدا آسانتر است، و اين بهترين گواه است بر اينكه مقايسهاى كه بين انشاء و اعاده واقع شده نسبت
