ترجمه تفسیر المیزان جلد 16
لطفا منتظر باشید ...
صفحه‌ى 51اساس سنت حيات را بر ظلم بنا نهادند، كه معلوم است در چنين نظامى از عدالت اجتماعى خبرى نيست، و چنين نظامى بر خلاف فطرت انسانى است، كه جزئى از نظام كون است، در نتيجه بر خلاف نظام آفرينش نيز هست (و نظام آفرينش چنين نظام و اجتماعى را نابود خواهد كرد، پس چنين مردمى رستگار نمىشوند).بعضى از مفسرين گفتهاند:" وجه اينكه جمله" وَ قالَ مُوسى رَبِّي أَعْلَمُ ..." را عطف كرده بر جمله" ما هذا إِلَّا سِحْرٌ مُفْتَرىً ..."، كه سخن فرعونيان است، صرفا اين است كه: خواسته يك سخن از آنان و يك سخن از موسى نقل كند، تا شنونده بين اين دو سخن مقايسه كند، و صحيح آن دو را از فاسدش تميز دهد". ليكن اگر خواننده محترم دقت كرده باشد ما سخن موسى را عطف بر سخن كفار نگرفتيم، بلكه گفتيم كه كلام موسى رد گفتار كفار است، و اين وجه با سياق موافقتر است." وَ قالَ فِرْعَوْنُ يا أَيُّهَا الْمَلَأُ ما عَلِمْتُ لَكُمْ مِنْ إِلهٍ غَيْرِي ..."در اين جمله فرعون به موسى كنايه مىزند، كه براى مردم دعوت به حق آورده، و آن دعوت را با معجزاتى تاييد كرده، مىخواهد بگويد: حقيقت و صحت آنچه تو به سوى آن دعوت مىكنى براى ما ثابت نشده، و همچنين خوارق عاداتى كه آوردى براى ما ثابت نشده كه از طرف خداى تعالى باشد، و اصلا من معبودى غير از خودم براى مردم سراغ ندارم.پس اينكه گفت:" من معبودى غير از خودم براى شما سراغ ندارم"، مطلب را در سياق و عبارتى حق به جانب آورده، تا در دل مردم جا باز كند، و مورد قبول قرار گيرد، هم چنان كه ظاهر قول ديگرى از وى كه در جاى ديگر حكايت شده همين است، مىگويد:" ما أُرِيكُمْ إِلَّا ما أَرى وَ ما أَهْدِيكُمْ إِلَّا سَبِيلَ الرَّشادِ" «1».پس حاصل معنا اين است كه: فرعون براى بزرگان قوم خود چنين اظهار كرد كه از آيات و معجزات موسى و دعوت او برايش روشن نشده كه معبودى در عالم هست، كه رب همه عالميان باشد، و اصلا اطلاع از معبودى غير از خودش در عالم ندارد، آن گاه به هامان دستور مىدهد كه برجى بسازد، بلكه از بالاى آن از" اله و معبود موسى" اطلاعى پيدا كند.با اين بيان روشن مىشود كه جمله" ما عَلِمْتُ لَكُمْ مِنْ إِلهٍ غَيْرِي" از قبيل قصر قلب است (يعنى آنچه را كه موسى منحصر در خدا مىكرد او منحصر در خود كرد)، موسى الوهيت را تنها براى خدا اثبات مىكرد، و از غير خدا نفى مىنمود، فرعون درست به عكس، الوهيت
