لطفا منتظر باشید ...
صفحه‌ى 175
و پيغامبر (صلّى الله عليه وسلّم) در مردى نگريست كه مردى را ملازم گرفته بود براى وامى، به وامخواه اشارت فرمود به دست خود كه ضع الشّطر، اى، نيمى حط كن. و او بكرد.
پس وام ستاننده را گفت: فأعطه، اى، آن چيز به وى ده.
و هر كه چيزى فروشد و بهاى آن را در حال بگذارد و به طلب آن مؤاخذت نكند، همچون وام دهنده باشد. و آمده است كه حسن- رضى الله عنه- استرى فروخت به چهار صد درم، و چون مال دادنى شد خريدار گفت: اى بو سعيد سماحتى بكن گفت: صد درم از تو اسقاط كردم. پس گفت: اى بو سعيد احسانى بكن. گفت: صد درم ديگر به تو بخشيدم. و از حق خود دويست درم قبض كرد. وى را گفتند: اين نيمى از بهاست، گفت: إحسان همچنين باشد، و الاّ إحسان نبود. و در خبر است: خذ حقّك في عفاف- وافيا او غير واف- يحاسبك الله حسابا يسيرا، اى، حق خود در عفاف بستان- تمام يا ناتمام- تا خداى تعالى با تو حساب آسان كند.
چهارم- در گزاردن وام
و از إحسان در اين باب نيكويى وام گزاردن است، و آن بدان باشد كه بر صاحب حق رود، و او را تكليف نكند كه به تقاضا بر او آيد، كه پيغامبر (صلّى الله عليه وسلّم) گفت: خيركم أحسنكم قضاء، اى، بهترين شما نيكو گزارندهترين شماست وام را. و هر گاه كه گزاردن وام تواند بايد كه زود بگزارد، و اگر چه قبل از وقت بود. و بايد كه بهتر را تسليم كند از آن چه شرط كرده باشد بر او، و إحسان نمايد. و اگر از گزاردن عاجز باشد بايد كه نيت كند كه هر گاه كه تواند بگزارد. پيغامبر (صلّى الله عليه وسلّم) گفت: من ادّان دينا و هو ينوي قضاءه و كلّ به ملائكته يحفظونه و يدعون له حتّى يقضيه، اى، هر كه وامى ستاند و نيت گزاردن دارد، فريشتگان او را بر او بگمارند تا او را نگاه دارند و براى او دعا گويند تا آن گاه كه آن را بگزارد. و جماعتى از سلف وام كردندى بى حاجتى، براى اين خبر. و هر گاه كه صاحب حق با ايشان سخن درشتى گويد بايد كه آن را احتمال نمايد و به لطف مقابله كند، بر سبيل اقتداى به پيغامبر (صلّى الله عليه وسلّم) كه وامخواهى چون مهلت برسيد بر وى آمد- و گزاردن آن اتفاق نيفتاده بود- و سخن سخت مىگفت، صحابه قصد وى كردندى، پيغامبر (صلّى الله عليه وسلّم) فرمود: دعوه فانّ لصاحب الحقّ مقالا، اى، بگذاريد
