صفحهى 533
باب اول در ادبهاى سفر از اول حركت تا آخر باز گشتن و در نيت سفر و فايده آن
و در اين باب دو فصل است.
فصل اول- در فايدههاى سفر و فضيلت و نيت آن
بدان كه سفر نوعى حركت و مخالطت است. و در آن فايدهها و آفتهاست، چنانكه در «كتاب صحبت و عزلت» ياد كردهايم. و فايدههايى كه باعث سفر است يا گريختن است و يا جستن. چه مسافر را يا از مقام خود مزعجى باشد، كه اگر آن نيستى او را مقصدى نبودى كه سوى آن سفر گزيدى، و يا مقصدى و مطلبى باشد، و يا كارى است كه از نكايت آن گريزد: يا در دنيا باشد، چون طاعون و وبا كه در شهرى ظاهر شود. با ترس كه سبب آن فتنهاى و خصومتى بود، يا گرانى: و آن يا عام باشد چنانكه ياد كرديم، و يا خاص چنانكه در شهرى كسى را برنجاند و از آن شهر بگريزد. و يا در دين باشد، چنانكه در مال و جاه و اتّساع اسباب كه وى را از تجرد براى خداى تعالى مانع باشد مبتلا گردد، پس خواهد كه از آن گريزد و غربت و خمول اختيار كند، و از توسع در مال و جاه احتراز واجب بيند، يا از شهرى كه كسى را به قهر و عنف سوى بدعت خوانند، و يا به اكراه و إجبار عملى در گردن وى كنند كه مباشرت آن روا نباشد و او از آن خلاص طلبد.
اما كارى كه در سفر آن را مىطلبد يا دنياوى باشد، چون مال و جاه، و يا دينى. و دينى يا