صفحهى 558
مگر بر محققان از علماى دين.
و اما توشه آخرت و آن علمى است كه بدان محتاج باشد در آبدست و نماز و روزه و ديگر عبادات خود. و چاره نباشد كه آن را مهيا گرداند، چه سفر بعضى كارها بر وى تخفيف كند. پس به دانستن آن قدر كه سفر تخفيف كند محتاج باشد، چون قصر و جمع و افطار. و سفر گاهى بعضى كارها را دشوار گرداند كه در حضر از آن مستغنى باشد، چون دانستن قبله و اوقات نماز.
چه در شهر محراب مسجدها باشد و بانگ نماز مؤذنان، و در سفر محتاج شود كه به نفس خود آن را بداند. پس آن چه به آموختن آن محتاج باشد دو قسم است:
قسم اول- دانستن رخصتهاى سفر
و سفر را در طهارت دو رخصت است: مسح بر موزه و تيمم. و در نماز فرض دو رخصت است: قصر و جمع. و در نماز نفل دو رخصت است: گزاردن آن بر راحله و در حال رفتن. و در روزه يكى، و آن افطار است. پس اين جمله هفت رخصت است:
رخصت اول مسح بر موزه.
صفوان بن عسال گفت: امرنا رسول الله (صلّى الله عليه وسلّم) إذا كنّا مسافرين- او سفرا- ان لا ننزع خفافنا ثلاثة ايّام و لياليهن، اى، فرمود ما را رسول (صلّى الله عليه وآله وسلّم) كه چون مسافر باشيم سه شبانه روز موزه خود نكشيم. پس هر كه موزه در پاى كند بر طهارتى كه نماز بر آن روا باشد، پس حدث كند، روا باشد كه بر موزه مسح كشد در وقت حدث سه شبانه روز اگر مسافر باشد، و يك شبانه روز اگر مقيم بود. و ليكن به پنج شرط.
اول آن كه پوشيدن موزه پس از كمال طهارت باشد. و اگر پاى راست بشويد و در موزه كند، پس پاى چپ را بشويد و در موزه كند، نزديك شافعى- رضى الله عنه- مسح روا نباشد تا آن گاه