ب ـ تركيب نشدن از اجزا - مبانی اندیشه اسلامی نسخه متنی

اكـنـون ايـن بـى حـدى را درباره موجودى تصور كنيد كه جسم نيست و در تمام جهاتى كه براى وجـود فرض مى شود بى نهايت باشد. آيا مى توان از چنين موجودى ((دوتا يا چند تا)) فرض كرد؟ نه ، زيرا در فرض دو تا بودن بايد هر يك از آنها غير از ديگرى باشد بنابراين دست كم هر يك از آنها ((نهايتى )) براى ديگرى است و به اين ترتيب هيچ يك از آنها بى نهايت نيست چون وجود خداوند از هر نظر نامحدود است ، دوگانگى بردار نيست و تعدّد نمى پذيرد.

ب ـ تركيب نشدن از اجزا

موجودى كه از چند جزء تشكيل يافته باشد، محتاج اجزاى خود است . از اين رو، مى توان گفت كه تركيب ، از نشانه هاى پديده است و چون خداوند از هرگونه نيازى پاك و پيراسته است پس در وجودش تركيب راه ندارد. نه در ذات خداوند دوگانگى وجود دارد و نه بين ذات و صفات او زيرا اگـر صـفـات او بـا هـم و بـا ذات يـكـى نـباشند لازم مى آيد كه خداوند از ذات و صفات تركيب يـافـتـه بـاشـد و مـركـب بـودن مـسـاوى بـا احـتياج است و خداوند بى نياز است ، پس بين ذات و صـفـاتـش دو گـانـگـى وجـود ندارد. علاوه براين ، خداى مركب از اجزاء نياز به تركيب كننده اى بيرون از خود دارد و اين نيز از ساحت خداى جهان دور است .

ج ـ نظام به هم پيوسته و هماهنگ جهان

پيش از اين درباره نظم و رابطه حساب شده پديده هاى جهان سخن گفتيم . اكنون مى گوييم كه ميان مجموعه پديده هاى جهان ، نوعى هماهنگى و همكارى دقيق و حساب شده وجود دارد كه نشان مى دهـد نـظـام جـهان ، نظامى يكسره و به هم پيوسته است ومجموعه پديده هاى آن با هم يكسويى و هماهنگى دارند. با پيشرفت علوم ودانشهاى مختلف ، بشر به برخى از اين روابط و هماهنگى ها، ميان پديده هاى مختلف دست يافته است .

باز هم به پديده هاى مختلف پيرامون خود بنگريد و همكارى و هماهنگى را ميان آنها جستجو كنيد. آيا بين نيازهاى موجودات زنده و غذاها، خوردنيها و آشاميدنيها، هماهنگى نمى بينيد؟ همه موجودات زنده براى ادامه حيات به آب و اكسيژن نيازمندند. تابش نور آفتاب ، آب شور درياها را بخار مى كند، جريان هوا و بادها، ابرها را كه آبستن آبى شيرين وگوارايند، به سوى خشكيها برده و از بـارشـهـاى نـرم و تند آن ، همه موجودات زنده را بهره مندمى كند. گياهان ، نور خورشيد و گـاز كـربـنـيـك هـوا را جـذب كرده و اكسيژن و مواد غذايى مورد نياز موجودات را فراهم مى كنند، گـيـاهـان نـيـز در خاك مرده نمى توانند رشد كنند و به خاك زنده احتياج دارند و از طرف ديگر، بـيـسـت درصـد خـاك زنـده را مـوجـودات ذره بـيـنـى گـيـاهـى و حـيـوانـى تـشـكـيـل مى دهد و در هر گرم خاك ، ميليونها موجود ذره بينى زندگى مى كنند، اين موجودات ذره بينى مواد آلى را تجزيه كرده و غذاى گياهان را آماده مى كنند.

مـى بـيـنـيد كه ميان پديده هاى مختلف جهان هماهنگى وجود دارد و نظام حاكم بر آن نظامى به هم پـيـوسـتـه و يـكـسـره اسـت . ايـن بـه هـم پـيـوسـتـگى دليلى روشن بر يگانگى آفريدگار و فرمانرواى جهان است . به سخن ديگر، وحدت و هماهنگى جهان نشان وحدت آفريننده آن است .

يكتاشناسى و يكتاپرستى در قرآن

در درس گذشته با اين حقيقت آشنا شديم كه آفريدگار جهان ، يكتا و يگانه است . در بسيارى از مـكـتـبـهـا و اديـان ، اعـتـقـاد بـه آفـريـننده جهان وجود دارد ولى اين اعتقاد در ميان آنها با انواع گوناگون شرك ، آلوده شده و پيروان آنها از محور يكتاپرستى منحرف شده اند.

اسـلام ، كـاملترين دين آسمانى است كه شكل عالى يكتاپرستى را مطرح كرده است . قرآن نخست تـوجـه انـسـان را بـه ((يـگانگى آفريدگار و يكتايى كردگار)) جلب مى كند و پس از روشن كـردن ايـنكه ((خلق و امر)) ـ يعنى آفريدن و گرداندن چرخ آفرينش و فرمانروايى بر جهان ـ مخصوص خداست ، نتيجه مى گيرد كه بنابراين ((نيايش و پرستش )) نيز مخصوص اوست .

توحيد در خلق و امر

در گـذشـته به روشنى با اين حقيقت آشنا شديم كه آفريدگار جهان ، خداوند يكتاست . توحيد در ((خـلق و امـر)) يعنى اينكه جهان سرچشمه اى واحد دارد، از يك مبداء پديد آمده و تنها به دست او اداره مى شود، آفرينش و اداره جهان ، مخصوص خداوند است :

((خـداى شما، خدايى است يكتا، و مهربان و مهرورز، كه جز او خدايى نيست ، در آفرينش آسمانها و زمـيـن و