لزوم معاد - مبانی اندیشه اسلامی نسخه متنی

داريـم ، بـه مـنـزله قـسـمـتـى ازيـك فـصـل ، يـاهـمـچـون روزى ازيـك فـصـل ، از گـردش ‍ كـلى تـربـاشـد و ايـن فـصـل كـه حـيـات و زنـدگـى اسـت تبديل به فصل ديگرى خواهد شد كه فصل خاموشى و افسردگى است و سرانجام آن نظام كلى تـر كـه مـنـظـومـه شـمـسـى و كـهـكـشـانـهـا، جـزيـى از آن اسـت ، حـيـات و زنـدگـى را بـه شكل ديگرى آغاز خواهد كرد.

قـرآن كـريـم ، نـظـام مـوت و حـيـات زمـيـن را بـه عـنـوان مثال ذكر مى كند تا ما آن را نمونه كوچكى از نظام كلى ترى بشناسيم و وقوع رستاخيز رابعيد نشماريم و دروجود آن استبعاد نكنيم :

((وَاللّهُ الَّذى اَرْسَلَ الرّياحَ فَتُثرُ سَحاباً فَسُقْناهُ اِلى بَلَدٍ مَيِّتٍ فَاَحْيَيْنا بِهِ الاَْرْضَ بَعْدَ مَوْتِها كَذالِكَ النُّشُورُ))(174)

و خداوند كسى است كه بادها را فرستاد، پس ابرى را بر مى انگيزد و آن را به سرزمينى مرده كشانديم پس توسط آن زمين را پس ‍ ازمرگش ، زنده كرديم . رستاخيز اين چنين است .

((وَتَرَى الاَْرْضَ هامِدَةً فَاِذا اَنْزَلْنا عَلَيْهَاالْماءَ اهْتَزَّتْ وَ رَبَتْ وَ اَنْبَتَتْ مِنْ كُلِّ زَوْجٍ بَهيجٍ ذلِكَ بِاَنَّ اللّهَ هُوَ الْحَقُّ وَ اَنَّهُ يُحْيِى الْمَوْتى وَاَنَّهُ عَلى كُلِّ شَىْءٍ قَديرٌ))(175)

و زمـيـن را بـا حـالتـى افـسرده و مرده مى بينى پس وقتى كه باران بر آن فرود آورديم ، به جنبش در آيد وبرآيد واز هر نوع گياه شادمان بروياند. اين از آنروست كه تنهاخداوند حق است و هم او مردگان رازنده مى كند وهم او برهمه چيز قادر و تواناست .

لزوم معاد

پـيـش از ايـن ، بـيـان گـرديـد كـه قـرآن كـريـم ، پـيـرامـون مـسـاءله مـعـاد، دونـوع استدلال دارد، دسته اى از اين استدلالها ((امكان معاد)) را بيان مى كند و در مقام پاسخ به كسانى است كه قيامت را غيرممكن مى پندارند و دسته ديگر، آياتى است كه قيامت را امرى لازم و ضرورى شـمـرده و آن را نـتيجه قطعىِ خلقتِ حكيمانه جهان مى داند. اين دسته از آيات نيز، بيانگر دو راه براى اثبات معاد است و از دوراه لزوم آن را بيان مى كند:

1ـ در پرتو عدل الهى

عـدالت ، عـبـارت اسـت از ايـن كه حق صاحبان استحقاق ، بدون هيچ گونه تبعيضى به آنان داده شود و اگر چنين نباشد بر خلاف عدالت است .

اگر معلّمى هنگام امتحان دانش آموزان ، نمره همه را از آنچه استحقاق دارند كمتر بدهد، بر خلاف عدالت رفتار كرده است . همچنين اگر نمره برخى را بر طبق استحقاق آنان بدهد و نمره بعضى را كمتر، بازهم برخلاف عدالت رفتار كرده است .(176)

خـداونـد در ايـن جـهـان ، انـسانها را به نيكوكارى دعوت كرده است و مردم را به ايمان و نيكى ها خـوانـده اسـت . برخى از انسانها اين دعوت خداوند را پذيرفته و نظام فكرى ، عملى و اخلاقى خـود را بـا بـرنـامه ها و قوانين الهى تطبيق داده اند. اما بعضى اين دعوت الهى را نپذيرفته و به ظلم وستم و فساد وتباهى پرداخته اند.