جهان بينى ايده آل - مبانی اندیشه اسلامی نسخه متنی

نـظـم و حـسـابى دقيق بسوى هدفى روشن روان است (3) و آفريدگار جهان با علم و دانش نامحدودش سراسر آن را زير نظر دارد.

ب ـ انـسـان الهـى ، خـود و جهان را، مخلوق قدرت و اراده بى نهايت خداوند مى داند كه مسؤ وليت امانت الهى را برعهده دارد و از مقام ((خليفةُ اللّهى )) بهره مند است .(4)

ج ـ انـسـان الهـى ، دنـيـا را گـذرگـاه خـود مـى دانـد كـه بـه دنـبـال هـدفـى والا و ارزشـمـنـد، از آن عبور مى كند و مى خواهد در پهنه گسترده دنيا توشه راه درازى را كـه تـا مـقـصـد در پـيـش روى دارد، تـهـيـه بـبـيـنـد تـا بـا تـوشـه تـقـوى و عـمـل صالح به سوى خداوند حركت كند. انسان الهى در تلاشى پيگير، از هر امرى در جهت رشد خويش بهره گرفته و نعمت و بلا را نردبان رشد خود مى سازد.

جهان بينى ايده آل

وقـتـى آدمـى مـتـوجـه جـهـانـى مى شود كه در آن زندگى مى كند، به ناچار آن را به گونه اى تـفـسـيـر و از آن نـوعـى بـرداشـت خـواهد كرد، باتوجه به تاءثير مستقيم در فراوانى كه اين بـرداشـت و جـهـان بـيـنـى بـر رفـتار انسان مى گذارد، لازم است با ويژگيهاى يك جهان بينى بـرتـر و ايـده آل آشنا شويم . جهان بينى ايده آل ، براى شناسايى عالم هستى ، بايد ملاك و مـعـيـارى داشـته باشد كه جهان را آن گونه كه هست ، نشان دهد. مهمترين ويژگيهاى جهان بينى برتر و ايده آل عبارتند از:

الف ـ بر پايه برهان و استدلال عقلى استوار باشد.

ب ـ با نهاد و سرشت انسان هماهنگ باشد.

ج ـ به انسان آرمان و اميد داده و مسؤ وليت آفرين باشد.

در يك مقايسه مختصر و اجمالى بين دو جهان بينى مادى و الهى و بيان تفاوتهاى آنها، مى توان دور نـمـاى كـلى آن دورا تـرسـيـم كـرد. ما اگرچه در درسهاى آينده به بررسى دليلهاى جهان بـيـنـى الهـى خـواهـيـم پـرداخت ولى با يك مقايسه اجمالى در اينجا به شناخت روشنترى ازجهان بـيـنـى هـاى مـادى و الهـى دسـت يـافـتـيـم كـه مـا را در شـنـاخـت جـهـان بـيـنـى ايـده آل كمك خواهد كرد.

راه فطرت

گـفـته شد كه در مورد جهان دو ديدگاه وجود دارد. يكى جهان را مساوى با ماده مى داند كه نيازى به آفريننده ندارد و ديگرى آن را مجموعه اى از پديده ها مى يابد كه نيازمند به پديد آورنده انـد. بـا در نـظـر داشـتـن ويـژگـيـهـاى جـهـان بـيـنـى ايـده آل ، مى خواهيم ببينيم كدام بينش ، آن ويژگيها را دارا مى باشد.

از خصوصيات جهان بينى ايده آل اين بود كه با فطرت و سرشت آدمى هماهنگ بوده و بر پايه برهان و استدلال عقلى استوار باشد. خداپرستان براى اثبات مدعاى خويش دليلهايى آورده اند كه به دو دسته تقسيم مى شوند، برخى بر پايه برهان استوارند و بعضى ديگر ريشه در فطرت آدمى دارند. در اينجا به پاره اى از اين دلايل اشاره مى شود.

فطرت

بـه چـگـونـگـى خلقت انسان ، فطرت گفته مى شود و به انگيزه ها و گرايشهائى كه در وعمق جـود انـسـان ريـشه دارند، مانند علم دوستى ، عدالت خواهى ، آزادى طلبى و همنوع دوستى ، امور فطرى گفته مى شود.

خداجويى انسان

تـا آنـجـا كـه تـاريخ نشان مى دهد انديشه عشق به خدا با وجود انسان عجين و همراه بوده است و خـداجـويـى و خـداپـرسـتـى در همه عصرها و در همه اقوام و ملتها وجود داشته است ، نه در عصر جـهالت انسان و نه در عصر فلسفه و علم ، بشريت بدون انديشه و عشق به خدا نزيسته است ، بـلكـه ايـن انـديـشـه و عـشـق هـمـگـام و هـمـراه بـا انـسـان از آغـاز حـيـاتـش در طول تاريخ ، اميدبخشِ فكر و دل آدمى بوده است . البته خداجويى و خداپرستى ، در هر زمان و مـيـان هـر مـلّتـى قـالب و ظـهـور خـاصـى يـافـتـه اسـت ولى در هـمـه آنـهـا يـك چـيـز دنبال مى شده و آن توجه به خدا بوده است .

علل انحراف از فطرت (چرا عده اى به خدا معتقد نيستند؟) مـمـكـن است گفته شود كه اگر خداجويى فطرى است و گرايشى است كه در نهاد و سرشت آدمى نهفته است ، پس