ديدگاه شيعه - مبانی اندیشه اسلامی نسخه متنی

گردد.

((باقلانى )) درباره ويژگيهاى امام مى گويد:

((اگـر كـسـى بـگـويـد: بـه مـا خبر دهيد امامى كه با او پيمان مى بندند، چه صفاتى دارد؟ در پـاسـخ مـى گـوئيـم : بـايـد ويـژگـيـهـايـى ، داشـتـه بـاشـد، قـريـشـى اصـيل باشد، از نظر علمى چنان باشد كه صلاحيت داشته باشد، يكى از قضات مسلمانان شود، درامـور جـنـگ ، تـدبـيـر سـپـاه و ارتـش ، حـفـظ و حـراسـت مـرزهـا، نـگـهـبـانـى از اسـاس و اصـل اسـلام و امـت ، انـتـقـام از ستمگران ، دفاع از ستمديدگان وديگر مصالح اجتماعى بصيرت داشته باشد.))(72)

((بـسـيـارى را نـظـر بـرآن اسـت كـه امـام بـه گـنـاه و سـتـمـگـرى ، بـه غـصـب امـوال ، زدن بـى گـنـاهـان و ريـخـتـن خـون آنـان ، ضـايـع كـردن حـقـوق و تـعـطـيل حدود، از امامت خلع نمى شود و شورش بر او واجب نمى گردد. بلكه واجب است او را پند دهند و بيم رسانند....))(73)

((قاضى ايجى )) امام شافعيه :

((بـسـيـارى را نـظـر بـرآن اسـت كـه اهـل امـامـت ، بـايـسـتـى در اصول و فروع مجتهد باشند تا امور دينى را به پا دارند، صاحب نظر باشند تاامور مملكت را سامان بخشند، شجاع باشند تا از حوزه اسلام دفاع كنند. ولى گروهى اين صفات را لازم نمى دانـنـد، زيـرا چـنين افرادى يافت نشوند و به همين جهت ، تعيين اين شرايط بيهوده يا تكليف به كـارى اسـت كـه در تـوان نـمـى بـاشـد و اين خود، مستلزم مفاسدى است كه با نصب كسى كه اين شرايط را ندارد، آن مفاسد دفع مى شود.

آرى ، شـرط اسـت كـه عـادل بـاشـد تـا سـتـم نـورزد، عاقل باشد تا براى تصرفات صلاحيت داشته باشد....))(74)

((اگـر امـام بـمـيـرد و كسى كه جامع شرايط امامت است ، بى آنكه با او بيعت شود يا به عنوان جـانـشـيـن تعيين گردد، متصدى امر امامت گردد و مردم را با قدرت و زور مقهور گرداند، خلافت و به نفع او پاى مى گيرد. هم چنين است بنابر نظر روشنتر، اگر جاهل يا فاسق باشد.))(75)

((قاضى ايجى )) در مورد تعيين امام چنين مى گويد:

((امـامـت بـانـص پـيـامـبـر و بـا تـعـيـيـن امـام پـيـشـيـن بـطـور اجـمـاع و نـيـز بـا بـيـعـت ((اهل حل و عقد)) تثبيت مى گردد، دليل ما ثبوت امامت ابوبكر، به واسطه بيعت است .))

ديدگاه شيعه

در مكتب شيعه ، مقام امامت منصبى الهى است و خداوند بايد امام را تعيين فرمايد.همانطور كه نبوت مقامى الهى است و خداوند پيامبر را بر مى گزيند و هرگز امكان ندارد كسى به وسيله گزينش مردم پيامبر شود، امامت نيز چنين است .

زيـرا امـامت و خلافت كه به معنى جانشينى پيامبر است همان گونه كه پيامبر بايد از ناحيه خدا تعيين شود خليفه و جانشين او نيز بايد از ناحيه خدا تعيين شود.

مردم دربرابر پيامبر به دو دسته تقسيم مى شوند: مؤ من و كافر. در اينجا انتخاب ، گزينش ، شورى و اتفاق يا اكثريت آرابى معناست و شناخت و عدم شناخت ، ايمان و انكار، تصديق و تكذيب مـطـرح اسـت . اگـر هـمـه مردم جهان ، در يك انتخابات آزاد ((مسيلمه كذاب )) را به اتفاق آرا به پـيـامـبـرى بـرگـزينند و به پيامبر اسلام يك راءى هم ندهند، مسيلمه پيامبر نمى شود و پيامبر اسلام نيز نبوت و رسالتش را از دست نمى دهد. عين اين مطلب در مورد امام نيز حكمفرماست .

امـام ، هـمـان وظايف پيامبر را انجام مى دهد، تنها تفاوت پيامبر و امام در اين است كه پيامبر پايه گذار دين ، طرف وحى الهى و داراى كتاب است و امام جداى از اين دومساءله ، ساير مسؤ وليتهاى پـيامبر را بر عهده دارد: امام بيانگر اصول و فروع دين ، نگهبان و حافظ آن از تحريف ، مرجع كليه امور دينى و دنيوى و دنبال كننده همه وظايف مقام نبوت به عنوان جانشين پيامبر است . از اين رو، وجود دو خصلت در امام ضرورى است :

الف ـ امـام گـذشـتـه از آنـكـه عـلم و دانـش خويش را از افراد عادى نمى آموزد، آگاه ترين فردو داراى