اقسام وحى - مبانی اندیشه اسلامی نسخه متنی

، بر آنها آشكار و عيان مى سازد.

آنـان بـه وسـيـله ايـن پيامهاى روشن از حقايقى باخبر مى شوند كه انسانهاى ديگر از آنها بى خـبـرنـد و ((نـبـوّت )) هـمـيـن دريافت پيام است و به فرمان خداوند به ديگران ابلاغ مى كنند و رسالت ، ابلاغ پيام است .

اقسام وحى

در نـگـرش قـرآن ، وحـى اخـتـصـاص بـه انـسان ندارد، بلكه در برخى از موارد از هدايت عمومى موجودات جهان (هدايت طبيعى و غريزى ) نيز به وحى ، تعبير شده است . در قرآن ، وحى به زمين ، زنبور عسل ، مادر موسى (ع ) و... مطرح گرديده است .

بـنـابـرايـن ، مـى توان گفت كه وحى داراى درجات و مراتبى است كه بالاترين مرتبه آن همان است كه بر پيامبران نازل مى شود و قلمرو آن ، هدايت آگاهانه و آزادانه انسان است . اين نوع از وحى كه در آن خداوند با بشر ارتباط برقرار مى كند و براى پيامبر ((پيام )) مى فرستد به سه صورت در قرآن مطرح شده است :

((وَ مـا كـانَ لِبـَشـَرٍ اَنْ يُكَلِّمَهُ اللّهُ اِلاّ وَحْيا اَوْمِنْ وَرآءِ حِجابٍ اَوْ يُرْسِلَ رَسُولاً فَيُوحِىَ بِاِذْنِهِ ما يَشاءُ اِنَّهُ عَلِىُّ حَكيمٌ))(53)

هـيچ بشرى را سزا نيست كه خداوند با او سخن بگويد، مگر به صورت وحى يا از پشت حجاب يـا ايـنـكه رسولى بفرستد. پس به اذن خود، هرچه مى خواهد (از طريق او) وحى كند كه خداوند بلند مرتبه و فرزانه است .

بنابراين وحى بر سه قسم است :

الف ـ وحى و ارتباط مستقيم :

در آن خداوند بدون هيچ واسطه اى حقايقى را به پيامبر مى فهماند. در قرآن آمده است :

((وَ كَلَّمَ اللّهُ مُوسى تَكْليما.))(54)

خدا با موسى سخن گفت .

ب ـ ارتباط از پس پرده :

كـه در آن ، پـيـام خـداونـد بـا واسـطه بر پيامبر نازل مى شود، ولى واسطه عنوان رسالت از طـرف خـداونـد را نـدارد. مـانـنـد ايـجـاد سخن در درخت به هنگام گفتگوى پروردگار با حضرت موسى (ع ).

ج ـ ارتباط از راه پيك وحى :

واسطه وحى در آن ، فرشته است .

چرا وحى همگانى نيست ؟

مـمـكـن اسـت ايـن سـؤ ال مطرح شود كه اگر هدايت عقل براى انسان كافى نيست و بشر نيازمند آن است كه طرح جامع و برنامه گسترده زندگيش را از خداى جهان با نيروى ((وحى )) دريافت كند، چـه نيازى است كه پيامبران واسطه گرفتن اين پيام باشند؟ آيا بهتر نبود كه همه انسانها مى توانستند با خداى جهان ارتباط برقرار كرده و برنامه خود را بطور مستقيم و بدون واسطه از خداوند دريافت كنند و همه انسانها از نيروى وحى ، بهره مند شوند؟

در پاسخ مى گوييم : چنين چيزى امكان ندارد زيرا كلام خدا در جايگاه مناسبى بايد فرود آيد و همه انسانها استعداد پذيرش ‍ وحى را ندارند. حتى پيامبران كه انسانهاى ممتازى بوده اند اغلب براى پذيرش وحى يك سلسله رياضتها، راز و نيازها، ساليان دراز تهذيب نفس و دورى از مردم را تـحـمل كرده و به خودسازى مى پرداخته اند، تا اينكه پس از سالها اين لياقت و آمادگى در آنـهـا بـه شـكـوفـايـى رسـيـده و فـرشـتـه وحـى بـر آنـان نازل و پيام نويد بخش الهى را به آنان مى رسانده است .

بـنـابـرايـن ، چـون هـمـه انـسـانـهـا تـوان پـذيـرش وحـى را نـدارنـد و هـدايـت عـقـل نـيـز بـراى راهـنـمـايـى و راهـبرى انسان كفايت نمى كند، لازم است انسانهايى كه توانايى پـذيـرش وحـى را دارنـد، از طـرف خـداونـد بـه پـيـامبرى برگزيده شده و پيام هدايت الهى را دريافت كنند و به مردم برسانند.

اعجاز پيامبران

در درس پـيـش پـيـرامـون وحـى و ارتـبـاط پـيـامـبـران با مبداء هستى ، اشاره كرديم و گفتيم كه