راه عقل - مبانی اندیشه اسلامی نسخه متنی

اینجــــا یک کتابخانه دیجیتالی است

با بیش از 100000 منبع الکترونیکی رایگان به زبان فارسی ، عربی و انگلیسی

مبانی اندیشه اسلامی - نسخه متنی

مرکز تحقیقات اسلامی سپاه

| نمايش فراداده ، افزودن یک نقد و بررسی
افزودن به کتابخانه شخصی
ارسال به دوستان
جستجو در متن کتاب
بیشتر
تنظیمات قلم

فونت

اندازه قلم

+ - پیش فرض

حالت نمایش

روز نیمروز شب
جستجو در لغت نامه
بیشتر
لیست موضوعات
توضیحات
افزودن یادداشت جدید

راه عقل

پيدايش جهان

پـديـده چـيـزى اسـت كـه بـطـور مـستقل نمى تواند وجود داشته باشد، بلكه نيازمند به پديده آورنـده اسـت مـانـنـد: انـسـان ، گياه ، زمين ، خورشيد، ماه و ستارگان . جهان مجموعه اى از پديده هاست و كل جهان واقعيتى وابسته است كه نياز به پديد آورنده دارد.

انـسـان در بـرخـورد بـا پديده ها از علت آنها سؤ ال مى كند و آنها را بدون علت و پديدآورنده نـمـى پـذيـرد. بطور مثال ، اگر كتابى را از قفسه كتابها برداريد و ببينيد كه رطوبت در آن نفوذ كرده است ، فورى در جستجوى علت آن برمى آييد.

تـغـيـير و دگرگونى ، يكى از نشانه هاى پديده بودن است . هر حركتى محركى و هر تغيير و دگـرگـونـى ، عـلتـى دارد و هـر موجودى كه حركت و تغيير در آن راه داشته باشد، پديده است ونيازمند به علت و پديد آورنده است .

چـه خـدا شـنـاسـان و چـه مـاده گرايان هر دو در نهايت به موجودى كه بى نياز از علت باشد و خود، علت ديگر موجودات ، باشد معتقدند. اختلاف در اينجاست كه ماده گرايان ، آن را طبيعت و ماده و خداشناسان ، آن را خداوند مى دانند.

واضـح اسـت كـه مـاده نـمـى تـوانـد بـى نياز از علت باشد، زيرا سراسر طبيعت و ماده ، پر از ويژگيهاى پديده بودن (مانند: حركت ، تغيير، تجزيه ، تركيب و محدوديت ) است . از كوچكترين اتـمـهـا تـا بـزرگترين كرات آسمانى و كهكشانهاى پهناور، همگى از نظر زمان و مكان محدود و وجـودشـان وابـسته به شرايط بى شمارى است كه در وجود آنها مؤ ثر است . هيچ پديده اى از پديده هاى جهان نمى تواند بطور مستقل و بدون نياز به امور ديگر بر سر پاى خود بايستد. پـس بـايد در پديد آورنده ، نشانه هاى پديده نباشد زيرا در غير اين صورت ، موجودات وجود پـيـدا نـخـواهـنـد كـرد. پـس آفـريـدگـار جـهـان پـديـده نـيـسـت و سـؤ ال از علتِ او بى معناست .

قرآن كريم ، انسانها را به خدا و آفريدگار جهان رهنمون شده و مى فرمايد:

((اِنَّ فـى خـَلْقِ السَّمـواتِ وَالاَْرْضِ وَاخـْتـِلافِ اللَّيـْلِ وَالنَّهـارِ لاَ يـاتٍ لاُِولِى الاَْلْبـاب ))(13)

بـدرسـتـى كـه در آفـريـنـش آسـمـانـها و زمين و پى در پى آمدن شب و روز، نشانه هايى براى خردمندان است (كه آنان را بسوى خدا راهنمايى مى كند).

حضرت على عليه السّلام درباره نياز پديده به پديد آورنده مى فرمايد:

((هَلْ يَكُونُ بِناءٌ مِنْ غَيْرِبانٍ))(14)

آيا هيچ ساختمانى بدون سازنده مى باشد؟

حركت جهان

جـهـان مـاده ، يـكـپـارچـه حـركـت اسـت و نـاآرامـى ، سـراسـر هـسـتـى آن را تـغـيـيـر و تـحـول فـراگـرفـتـه اسـت . از جـنـب و جـوشـى كـه در دل اتـمـهـا نهفته تا تلاش و تحرّكى كه در پهنه كهكشانها مشاهده مى شود، همه و همه از حركت دايمى و پيوسته كه در نهاد پديده هاى مادى و جهان طبيعت وجود دارد حكايت مى كند.

از پهنه جهان طبيعت به ميان مصنوعات و ساخته هاى دست بشر مى آييم و حركت را در آنها جستجو مـى كـنـيـم ، مـى بـيـنيم كه هيچ چيزى خودبه خود و بدون وارد شدن نيرو به حركت در نمى آيد حـركـت هـواپـيـمـا، اتـومـبـيـل ، دوچـرخـه و هـر چـيـز ديـگـر بـه دنبال نيرويى است كه بر آن وارد مى شود. آيا ممكن است اتومبيلى بدون سوخت و انرژى به راه افـتـد و مـسـيـرى را بـپـيـمـايـد؟ بدون شك ، كوچكترين حركتى بدون محركى نيروبخش و حركت آفـريـن امـكان ندارد، زيرا حركت ، نيروى محرّك مى خواهد و تا نيرويى نباشد، حركتى صورت نمى پذيرد.

حركت آفرين

گـفـتـيـم كـه پـديده هاى جهان ، همه در حركت اند و هيچ حركتى بدون محرّكِ نيروبخش ، صورت نـمـى پـذيـرد. البـتـه تا اين بخش از سخن را همه پذيرفته اند و كسى در آن ترديدى ندارد. اختلاف نظر در اين

/ 94