معجزه - مبانی اندیشه اسلامی نسخه متنی

پـيـامـبـران ، پيام هدايت انسان را از خداوند دريافت نموده و رسالت ابلاغ و رسانيدن آن را به مـردم ، بـر دوش دارنـد. آنـان به ميان مردم آمده و ارتباط خويش با خداى جهان آفرين را به همه اعلام مى كنند.

از آن رو كـه وحـى ، ارتـباطى نيست كه همه مردم بتوانند آن را درك كنند، پيامبر بايستى براى اثبات ارتباط خود با خداوند، گواه و نشانه اى روشن داشته باشد و از اين جهت ، مردم از او مى خواهند كه براى حقانيت ادعاى خود، نشانه اى بياورد يعنى كارى انجام دهد كه ديگران از انجامش نـاتـوان بوده و فقط پيامبر، به خاطر ارتباط با مبداء هستى ، توان انجام چنين كارى را داشته باشد.

عَنِالصّادِقِ (ع ): ((والْمُعْجِزَةُ عَلامَةٌ لِلّهِ لا يُعْطيها اِلاّاَنْبِى ائَهُ وَ رُسُلَهُ وَ حُجَجَهُ لِيُعْرَفَ بِهِ صِدْقُ الصّادِقِ مِنْ كِذْبِالْكاذِبِ))(55)

مـعـجزه نشان الهى است كه خداوند آن را جز به پيامبران ، رسولان و حجتهاى خويش نمى دهد تا به وسيله آن مدعيان راستين (پيامبرى ) از دروغگويان شناخته شوند.

معجزه

مـعـجـزه از مـاده عـجـز اسـت ، يـعـنـى كـارى كـه بـشـر، عـاجـز و نـاتـوان اسـت مثل آن را انجام دهد.(56)

بنابراين ، معجزه كار خارق العاده اى است كه از طرف پيغمبر صورت مى گيرد و بدين وسيله افراد عادى را از انجام آن در موضع ناتوانى و عجز قرار مى دهد، پيامبر به فرمان خدا، براى اثـبـات ارتـبـاط خـويـش بـا خداوند و حقانيت ادعاى خويش ‍ معجزه اى انجام مى دهد. قرآن كريم از معجزه به ((آيت )) يعنى نشانه و علامت نبوت تعبير مى كند و دانشمندان علوم اسلامى ، از آن جهت كه ساير افراد بشر توانايى انجام آن را ندارند، به آن معجزه مى گويند.

هـر پـيـامـبـرى كه از جانب خداوند مبعوث مى شود از قدرت و نيرويى خارق العاده برخوردار مى گـردد كـه مـى تـواند به كمك آن به اذن خدا يك يا چند اثر ((مافوق قدرت عادى )) بشر، به وجود آورد. قرآن كريم نقل مى كند كه مردم هر زمان ، از پيامبر خويش ‍ تقاضاى معجزه مى كردند و آن پـيـامـبـر بـه ايـن تـقـاضا كه درخواستى معقول و منطقى بود و از طرف مردمى صورت مى گرفت كه حقيقت جو بودند، پاسخ مثبت مى داد. ولى اگر تقاضاى معجزه به منظور ديگرى غير از جـويـنـدگـى حـقـيـقـت ، صـورت مـى گـرفـت ، بـراى مثال به پيامبران به صورت يك معامله ، پيشنهاد مى شد كه اگر براى ما يك كوه طلا بياوريد تـا مـا بـه آسـانى به ثروت برسيم ، ما هم در عوض دعوت شما را مى پذيريم ، پيامبران از انجام آن استنكاف كرده و سرباز مى زدند.(57)

شرايط معجزه

كار خارق العاده اى كه بتواند نشانه و آيت ارتباط پيامبر با خدا باشد، ابتدا بايد امكان وجود داشـتـه بـاشـد، يـعـنـى مـعـجـزه ، بـه امـور غـيـر مـمـكـن و مـحـال تـعـلق نـمـى گـيـرد. بـراى مـثـال ، اگـر مـردم گـفـتـنـد خـدا را بـه مـا نـشـان بـده ، از آن جـهـت كـه ديـدن خـداونـد مـحـال و غير ممكن است ، تقاضاى چنين كارى بيهوده است . بنابراين ، معجزه در واقع انجام كارى است كه از نظر عقلى ممكن مى باشد، ولى انجام آن از قلمرو توانايى عادى بشر خارج است .

ديگر اينكه پيامبران بايد در مقام مبارزه طلبى ـ تحّدى ـ با افراد بشر باشند، به اين معنا كه بگويند:

اگر مى توانيد، مانند كارى كه من به اذن خدا انجام مى دهم ، انجام دهيد.

تفاوت سحر و معجزه

بـرخـى از افـراد بشر مى توانند كارهاى شگفت آورى را انجام دهند كه به چشم مردم ، غير عادى جلوه مى كند، ميان كار اينها و معجزه پيامبران تفاوتهايى وجود دارد:

الف ـ كار ساحران يك عمل فنّى است و براى كسانى تازگى دارد كه از جنبه هاى فنى آن اطلاع ندارند، ولى كار انبيا براى همه افراد بشر تازگى دارد.

ب ـ مـعجزه ، همواره با تحدّى يعنى مبارزه طلبى همراه است و پيامبران با قاطعيت مى گويند كه ديگران نمى توانند چنين كارى انجام دهند، ولى ساحران چنين ادعايى ندارند.

ج ـ كار ساحران بر اساس آموزش و تمرين است ، در حالى كه پيامبران بدون آموزش و تمرين ، كارهاى خارق