هدايت پيامبران - مبانی اندیشه اسلامی نسخه متنی

آور با نوعى دافعه انسان را از خود دور مى كند. يادآورى مى كنيم كه انسان در اين موارد با ديگر حيوانات مشترك است .

امـا فـعـّاليـتـهـاى ديـگـر انـسـان كـه در حـيـطـه راهـنـمـايـى و هـدايـت عـقـل قـرار دارد از خـود، جـاذبـه يـا دافـعه طبيعى ندارند. غريزه ، انسان را به سوى آنها نمى كـشـانـد يـا از آنـهـا دور نمى كند، بلكه به خاطر مصلحتى كه در انجام يا ترك آن نهفته است ، عـقـل انـسـان بـه انـجام يا ترك آن حكم مى كند. اين گونه كارها نه تنها ممكن است كه موافق با مـيـل نـبـاشـد بـلكـه چـه بـسـا انـجـام آن بـا سـخـتـيـهـا و رنجهاى فراوان همراه است . اين كارها، فـعـاليـتـهـاى تـدبـيـرى انـسـان اسـت كـه در پـرتـو رهـبـرى عقل و با نيروى اراده انجام مى گيرد، او در اين كارها تدبير عقلانى را بر كشش و لذت غريزه چيره مى گرداند، بيمار از نوشيدن داروى تلخ و بدمزه رنج مى برد ولى به حكم عقل آن را مى خورد.

انـسـان در فعاليتهاى تدبيرى خود، همواره يك طرح و نقشه را در مرحله عملى پياده مى كند و هر اندازه كه از ناحيه عقل و اراده كاملتر باشد، فعاليتهاى تدبيريش بيشتر مى شود تا آنجا كه فـعـاليتهاى غريزى والتذاذيش نيز در محدوده و سلك فعاليتهاى تدبيرى او قرار مى گيرد و لذتها نيز، به مصلحت تبديل مى شود.

هدايت پيامبران

درسـت اسـت كـه انـسـان نـيـك و بـد را بـطـور اجـمـال درك مـى كـنـد و نـيـروى عـقـل براى تشخيص نيك و بد در بعض امور مفيد است ، ولى اين هدايت براى راه طولانى و عظيمى كـه انـسـان در پـيـش رو دارد، نـاكـافـى و نـاتـوان اسـت ، زنـدگـى در پـرتـو هـدايـت عـقـل و مصلحت جويى هاى آن ، مثل گام زدن در بيابان در شب تاريك و طوفانى با چراغ ضعيف و كـم سـو اسـت كـه نـور آن تنها تا چند قدمى را نشان مى دهد و هر لحظه بيم خاموش شدن آن مى رود، پـيـامـبـران آمـده انـد تـا مايه هاى هدايت عقل را بارور و تقويت كرده و دست انسان درمانده را گـرفـتـه و از مـسـيـر درسـت راهـنـمـايـى و رهـبـرى كـنـنـد و از سـوى ديـگـر، هـدايـت عقل را، كه از جانب هواهاى نفس در معرض تهديد تند بادهاى هوى و هوس قرار دارد، آسيب ناپذير كنند.

((لَمـّا بـَدَّلَ اَكـْثَرُ خَلْقِهِ عَهْدَاللّهِ اِلَيْهِمْ، فَجَهِلُوا حَقَّهُ وَاتَّخَذُوا الاَْنْدادَ مَعَهُ وَاجْتالَتْهُمُ الشَّياطينُ عـَنْ مـَعـْرِفـَتـِهِ وَاقـْتـَطـَعـَتـْهـُمْ عـَنْ عـِبـادَتـِهِ فـَبـَعـَثَ فـيـهـِمْ رُسـُلَهُ وَ واتَرَ اِلَيْهِمْ اَنْبِيائَهُ لِيـَسـْتـَاءْدُوهـُمْ مـيـثـاقَ فـِطـْرَتـِهِ وَ يـُذَكِّروُهـُمْ مَنْسِىَّ نِعْمَتِهِ وَ يَحْتَجُّوا عَلَيْهِمْ بِالتَّبْليغِ وَ يُشيرُوا لَهُمْ دَفائِنَ الْعُقُولِ وَ يُروُ هُمْ اياتِ الْمَقْدِرَةِ))(50)

چـون بـيـشتر مردم و مخلوقات او، پيمان الهى (مبنى بر خداجويى و خداگرايى را) عوض كردند پـس حـق او را نـدانـسـتـنـد و بـرايش شريك و مانند قرار دادند و شياطين آنان را از معرفت خداوند مـنـحـرف و از عـبـادت و پـرسـتـش او جدايشان كردند، پس پيامبرانش را برانگيخت و پياپى به سوى آنان فرستاد تا پيمان فطرى را از آنان بخواهند و نعمت فراموش شده ـ توحيد فطرى ـ را بـيادشان آورند و با برهان و دليل با ايشان سخن بگويند، و گوهرهاى پنهان شده عقلها را بارور سازند و نشانه هاى قدرت خداوند را به ايشان نشان دهند.

ابعاد زندگى انسان و هدايتگرى عقل

انـسان در زندگى شخصى نياز به خوراك ، پوشاك ، مسكن ، بهداشت آموزش و استراحت و مانند آن دارد. در همه اين موارد معمولاً از خود و انديشه خود و ديگران بهره مى گيرد. اما آيا انسان همه مصالح و مفاسد هر يك از خوراكيها و ساير اشياى مورد نياز را براى جسم و جان خود مى داند تا مبادا از چيزى استفاده كند كه براى بدن يا روح او زيانبار نباشد؟! انسان در زندگى اجتماعى نياز به همسر، دوست ، همكار، ايجاد رابطه با ديگران جهت داد و ستد و رفـت و آمـد، اداره امـور عـمـومـى جـامعه از قبيل امنيت ، عدالت و هزاران مساءله ديگر دارد و بطور غـالب ،