ريا، شرك نهان - مبانی اندیشه اسلامی نسخه متنی

دوباره اى .))(24)

بـراى ايـنـكـه ارزش والاى تـوحـيد در عبادت ، بهتر فهميده شود به قسمتهاى زير از ((اوستا)) توجه كنيد.

((اى اهورا مزدا، به دستيارى ارديبهشت كه به پاكان و نيكان گشايش دهد، آبادى در جهان خاكى و مينوى را به من كه با منش ‍ نيك به تو روى مى آورم ارزانى دار.)) ((اى ارديـبـهـشـت تـو را و بـهـمـن و مـزدا اهورا و سپندارمذ را كه براى پاكان و دينداران ، كشور جـاودانـى مـيـنـوى را بـيـارايـند، به شيوه نو آيين سرود و درودى گويم ، آنگاه كه شما را به يارى مى خوانم مرا يارى دهيد.))(25)

((اى ارديبهشت ، بهره و پاداش و شادكامى منش نيك به گشتاسب ارزانى دار، اى سپندارمذ، نياز و خواهش او را برآور.)) ((اى مـزدا، اى پـادشـاه ، بـه پـيـامـبـر خـويـش يـاراى آن ده كـه سـرود سـتـايـش تـو را روا كند.))(26)

درسـت اسـت كـه اوسـتـا، ((اهـورامـزدا)) را خـداى بزرگ كه همه چيز از اوست مى داند و هيچ يك از اهـريـمـن و فـرشـتـگـان را از ايـن نـظـر در رديف او قرار نمى دهد، ولى مى بينيد كه وقتى پاى سـتـايـش يـا دعـا و نـيايش به ميان مى آيد، اهورامزدا، بهمن ، ارديبهشت ، سپندارمذ و... در كنار هم مورد ستايش ، نيايش و نيازخواهى واقع مى شوند.

در صـورتى كه توحيد ناب و عميقى كه در قرآن مطرح مى شود، پرستش ، نيايش و ستايش را يكسره از آن خدا مى داند و از غير خدا نفى مى كند.

ريا، شرك نهان

ريـا در عـبـادات ، شـرك خـفـى و پـنـهـان اسـت و بـا تـوحـيـد كامل منافات دارد، در حديثى از پيامبر اكرم (ص ) آمده است :

(((راه يـافـتن ) شرك در دل مردم از رفتن مورچه بر روى سنگ صاف در شب تاريك ، پنهان تر است .))(27)

سـرچـشـمـه شرك پنهان همان است كه در فرهنگ اسلامى از آن به ((نفس اماره )) تعبير مى شود. تـوجـه انـسـان بـه سوى خود و منافع و خواسته هاى غير مشروع به نفس اماره باز مى گردد و هـمـان اسـت كـه در روايـتـى ((اعـدا عـدوّ)) يـعـنـى دشمن ترين دشمنان ، ناميده شده است .(28) زنجيرهاى نفس اماره آدمى را به بند كشيده و او را در محدوده خودخواهى و خودپرستى زندان كـرده است . خطرناكترين دشمن انسان ، دشمنى است كه در دلش خانه كرده است . به يقين پيكار با اين دشمن بسى دشوارتر است و به پايدارى و همت بيشترى نياز دارد و به همين خاطر آن را ((جهاد اكبر)) ناميده اند.(29)

شناخت اسما و صفات خدا

تـاكـنـون دانستيم كه جهان و مجموعه پديده هاى آن ، آفريدگارى يكتا و يگانه دارد. اكنون مى خواهيم بدانيم كه آفريدگار، چه صفات و خصوصياتى دارد.

اسم و صفت

هر كلمه اى كه براى تعبير از ذات يك شيى ء به كار رود، اسم گفته مى شود و هر كلمه اى كه بـراى تـعـبـيـر از وصـف يـك شـيـى ء بـه كـار رود، صـفـت نـام دارد. بـطـور مثال ، وقتى مى گوييم : ((احمد، نيرومند است ))، احمد اسم و نيرومند صفت اوست .(30)

مـا در مـبـاحـث خـداشـنـاسى به ((اسما)) و ((صفات )) گوناگونى براى خدا برخورد مى كنيم . قـبـل از بـحـث پـيـرامون اسما و صفات بايد ببينيم كه آيا شناخت ما از ((خدا)) مى تواند در حدى باشد كه اسم يا صفت او را درك كرده و بشناسيم يا تنها آگاهى كه از او داريم اين است كه او هست ، همين و بس ؟ در اين زمينه ، سه نظريه وجود دارد:

معطّله

گـروهـى از مـتـكـلمـان به خاطر دورى جستن از محدود كردن و مجسم نمودن خداوند و تشبيه او به چـيـزى ، عـقـل و درك انـسـان را تـعـطـيـل نـمـوده و حـكـم كـرده انـد كـه عـقـل انـسـانـى بـه هـيـچ وجـه